Wijnand Duyvendak over de MKBA

wijnand_duyvendak.jpgWijnand Duyvendak heeft de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) zien opkomen toen hij werkzaam was bij Milieudefensie en heeft ook met de MKBA te maken gehad als Tweede Kamerlid (GroenLinks, onder meer als woordvoerder Verkeer en Waterstaat). In een interview vertelt hij over zijn ervaringen met het instrument.

MKBA helpt bij nut en noodzaak discussie

Mijn ervaring is dat enerzijds de MKBA een prijzenswaardige poging is om alle effecten van een project mee te wegen. Het helpt bij het voeren van de nut en noodzaak discussie. Het is niet meer: “er moet een Betuweroute komen”. Maar: “wat is het nut, wat is de noodzaak en wat zijn de kosten?” Je maakt echt een opstelling van voor- en nadelen voordat je direct in een project duikt. Dat vind ik goed, want er wordt vaak veel te snel gezegd dat een project er moet komen en dan gaat het alleen nog over het tracé. Een MKBA helpt je om integraal te kijken. Willen we het wel of willen we het niet? Wat zijn de voor- en nadelen? Daar is de MKBA in feite een verfijning van.

Zwakke positie mens, natuur en milieu

Anderzijds heb ik de MKBA altijd ervaren als een beperkt instrument, omdat alle effecten gekwantificeerd en gewaardeerd moeten worden. Daarmee gaat ook weer heel veel verloren. Kan je slaapproblemen door geluidsoverlast, het verdwijnen van de natuur en het verlies van het Naardermeer nou echt kwantificeren en waarderen? Er zit een natuurlijke grens aan wat een MKBA kan doen. Mens, natuur en milieu hebben een zwakke positie in de MKBA. Als door een project mensen die al een opeenhoping aan problemen ervaren er nog meer problemen bij krijgen, dan zie je dit niet terug in een MKBA. Als je een snelweg aanlegt door een gebied waar mensen het al beroerd hebben is dat wat anders dan als je een weg aanlegt door het Gooi. Al dat soort elementen zitten natuurlijk niet in een MKBA.

Ongemak met de MKBA

Ik heb – toen ik werkzaam was bij Milieudefensie – meegemaakt dat de MKBA werd geïntroduceerd. Als Kamerlid merkte ik dat er steeds meer met het instrument werd gewerkt. Toch is er altijd een zeker ongemak geweest rondom de MKBA. Zelfs bij de voorstanders van het instrument. Wat je eigenlijk altijd wel zag is dat er met name gebruik werd gemaakt van de resultaten van een MKBA door de politici voor wie de uitkomst een onderstreping was van het standpunt dat ze toch al hadden. Politici die niet blij waren met het resultaat deden hun best om de studie te relativeren. Daar voel je je natuurlijk altijd ongemakkelijk bij. De ene dag komt de minister met een MKBA aanzetten en de volgende dag zegt hij: “ja die MKBA, dat is ook maar één van de onderzoeken en we laten ook nog dit onderzoek doen”. Dan denk je: “ja verdorie, het is de MKBA of het is niet de MKBA.” Naarmate een project meer omstreden wordt is al het gedrag strategisch en ook een MKBA wordt dan strategisch gebruikt. Ook het moment van publicatie van zo’n studie is strategisch. Timing is alles in de politiek. Het is een machtsmiddel als je aan het stuur zit. Als je niet wil dat een studie onderdeel wordt van het publieke debat, dan stuur je het pas vlak voor het debat naar de Kamer toe.

Politiek gevoelige aannames 

Een gevaar van de MKBA is dat je het alleen nog over het saldo hebt en niet over de politiek gevoelige aannames die er inzitten. Het saldo wordt te veel als een voldongen feit neergezet. Achter de MKBA Windenergie op Zee zit de prijs van een ton Co2 en daarachter zit weer de aanname dat het emissiehandelssysteem nog 10 jaar blijft zoals het is. Maar dit systeem is de resultante van een politieke strijd. De prijs van een ton Co2 is niet een door god gegeven getal en deze aannames moeten wel onderwerp van debat kunnen blijven. Als je het saldo als een gegeven ziet, ben je in een fuik terecht gekomen waar je uit moet zwemmen.

Welke politieke afweging wordt er gemaakt?

Het kwantificeren en waarderen van alle effecten in een MKBA suggereert dat er een uitruil mogelijk is tussen de verschillende projecteffecten. Bij de meeste projecten lijkt dit mij lariekoek. Neem bijvoorbeeld de uitbreiding rondom Schiphol. Stel dat de extra nachtvluchten bij 85.000 mensen tot slaapproblemen zal leiden en stel dat dit 3.500 extra banen zal opleveren. Uiteindelijk wordt er in de MKBA op beide effecten een bedrag in euro’s geplakt en bepaalt het instrument welk effect zwaarder weegt. In mijn beleving is de manier waarop je die 3.500 banen tegen die 85.000 mensen die slechter slapen weegt uiteindelijk een politieke keuze die je ook in deze termen moet benoemen. Het is best een interessante exercitie om het allemaal in euro’s te vertalen en ik zeg ook niet dat je het niet moet doen. Maar je bent er niet mee klaar. Je wilt uiteindelijk met de minister in debat gaan over de politieke afweging die er wordt gemaakt. Als de minister het feit dat er 3.500 banen bijkomen, meer waardeert dan dat er 85.000 mensen slaapproblemen hebben, dan wil je dit op een gegeven moment kunnen benoemen en in een debat kunnen aangeven dat jij een andere keuze maakt. Dit is transparant naar burgers toe.

MKBA kan politieke afweging verduisteren

Het deed mij pijn dat je vaak niet de discussie echt kon voeren over de politieke afweging die door de minister was gemaakt. Deze afweging werd dan toch weer verbloemd met een onderzoek en dus ook met de MKBA. Degene die wil dat het project er komt probeert de politieke afweging die hieraan ten grondslag ligt te verduisteren, zodat je deze niet meer ziet. Naarmate de problemen die mensen ondervinden door de keuzes die jij als politicus maakt beter in beeld komen, heb je wel een probleem. Je wilt als politicus niet onmenselijk overkomen. Als blijkt dat 85.000 mensen mogelijk slaapproblemen krijgen door jouw beslissing, dan krijg je daar weer een debat over. Dan moet je gaan zoeken naar een oplossing voor die mensen en dan krijg je weer een debat over de oplossing. Dit heb je liever niet. Het beeld van mensen die iets absoluut niet willen, dat willen politici vermijden. Een middel om dit te vermijden is om de politieke afweging in een onderzoek of in een MKBA te verstoppen en te zeggen: “uit de MKBA blijkt dat dit een goed project is”. Wees nou gewoon eerlijk over de keuzes die je maakt en ga met elkaar in debat, denk ik dan. Versluier de politieke afweging niet met een studie.   

Zoeken in de MKBA naar de politieke afweging

Wat ik als Kamerlid probeerde was de MKBA uiteenrafelen om bloot te leggen wat nou precies de politieke afweging was die gemaakt moest worden. Mijn ervaring is dat je dan diep in het rapport moet stappen. Wat je als Kamerlid bijvoorbeeld bij een infrastructuurproject wilt weten is hoeveel mensen hoeveel reistijdwinst per dag ervaren als gevolg van het project. Probeer dat maar eens uit een MKBA te halen. Ik vind het aantal personen dat voordeel heeft en de gemiddelde reistijdwinst per dag veel interessanter dan het totaal aantal uren reistijdwinst per jaar en het waarderingsgetal dat hier vervolgens op wordt geplakt. Ik wil de reistijdwinst per dag zien en niet per jaar, want per jaar is een abstractie waar je niet meer in kan denken. Reistijdwinst per dag zit het dichtst bij hoe mensen leven en dat kan ik wegen tegenover andere effecten.

Expliciet zijn, expliciet zijn, expliciet zijn

De gouden regel voor een MKBA en ook voor andere onderzoeken is: ‘expliciet zijn, expliciet zijn, expliciet zijn.’ Maak de politieke afweging transparant en maak duidelijk wat een MKBA wel doet en wat niet. Geef aan over welk deel van de afweging de MKBA iets zegt, maar maak ook duidelijk dat de afweging breder is. Op het moment dat we doen alsof de hele afweging in de MKBA zit en ook nog op een door niemand te betwisten geobjectiveerde manier, dan ben je de kluit aan het belazeren. Dan ben je een politieke discussie aan het smoren waar deze eigenlijk zou moeten beginnen.

Aannames komen tot stand in samenspel onderzoekers en opdrachtgever

MKBA’s over asfalt worden over het algemeen onder de regie van Rijkswaterstaat gemaakt. De aannames die in zo’n studie worden gemaakt komen tot stand in een samenspel tussen de opdrachtgever en onderzoekers. Als de opdrachtgever een groot belang heeft bij de uitkomsten van de MKBA dan kan dit invloed hebben op de aannames die worden gemaakt en uiteindelijk op de uitkomst van de studie. Een MKBA dreigt dan meer een instrument te worden dat door een bestuurder of instantie kan worden gebruikt als legitimatie voor een project dat men toch al wilde. Het gaat dan niet meer om de nieuwsgierigheid hoe zo’n project uitpakt in een MKBA. Daarmee komt de MKBA ook in een kwaad daglicht te staan, terwijl het op zich een sympathiek instrument is.

Als Kamerlid en als werknemer van Milieudefensie heb ik verschillende keren vragen gesteld aan uitvoerders van zo’n studie waarom een bepaald effect niet is meegenomen of waarom een effect op een bepaalde manier is gewogen. Mensen van het uitvoerende bureau zeiden dan vaak: “de opdrachtgever is Rijkswaterstaat of de opdrachtgever is ProRail.” Dan voel je je ontzettend machteloos als iemand die moeite heeft met het project.

Tips voor wethouder

Als wethouders met de MKBA aan de slag gaan moeten zij weten wat de beperkingen van de MKBA zijn. Het moet duidelijk zijn wat de MKBA wel doet en wat niet. Ook moet je expliciet zijn over de aannames. Probeer je te realiseren dat bepaalde dingen niet worden gekwantificeerd. Of dat bepaalde dingen wel gekwantificeerd worden, maar dat dat betwistbaar is. En probeer vervolgens ook met je eigen bril te bekijken hoe jij die effecten weegt die de MKBA misschien wel noemt, maar op haar eigen manier waardeert. Tot slot moet je de MKBA als hulpmiddel gebruiken en niet als een scheidsrechter.

Klik hier om andere interviews te lezen.

Klik hier om terug te gaan naar het overzicht van nieuwsberichten.

Handig voor beginners

Ervaringen MKBA cursus

  • “Een prima cursus om de beginselen en de voor- en nadelen van MKBA te vernemen. Vooral de vele praktijkvoorbeelden en rekenoefeningen waren nuttig.”

    Geert Draaijers (Commissie m.e.r.)

  • “De Basiscursus MKBA heeft ruimschoots aan mijn verwachtingen voldaan door het hoge aantal trainers (5!) voor een kleine groep mensen. De flexibele indeling van de cursus bood ruimte voor discussie, waarbij ook het sociale domein ruim aan bod kwam. Door de afwisseling tussen uitleg, oefening en rust was prettig, waardoor de aandacht niet verslapte.”

    Menko Busch (Sinzer)

  • “Tijdens de MKBA cursus heb ik goede handvatten gekregen om de maatschappelijke kosten en baten op een volwaardige manier naast de financiële afwegingen in beeld te krijgen. Een verademing in de discussie en het (groeps-)denken tot gevolg!”

    Karin Peeters (Territoria)

  • “Het was een eyeopener om te leren dat de wortels van de MKBA in de filosofie liggen en niet in accountancy. Dat de kunst ‘m veel meer zit in helder redeneren, dan in rekenen. Met goede sprekers en een leuke groep deelnemers, bood de cursus een goed evenwicht tussen theorie en oefenen. De Basiscursus MKBA inspireert en smaakt naar meer. ”

    Elmy Everaert (Eigen Haard)

  • “Na betrokken te zijn geweest bij een aantal MKBA’s had ik behoefte aan meer verdieping. De gevorderdentraining bood wat ik zocht. Het gebruik van de MKBA door politici en kritiek vanuit de wetenschap kwamen aan de orde. Er is veel ruimte voor vragen, discussie en actief oefenen. Ik heb nu duidelijk het gevoel meer boven de stof te staan dan voor de cursus.”

    Michiel Nijboer (RHDHV)

  • “De basiscursus MKBA is erg interessant, en duidelijk is dat het hier niet om een standaard trucje gaat, maar om een échte vaardigheid! De discussie die het opstellen van een MKBA teweeg brengt maakt het tot een mooi instrument, waarvan je in deze cursus prima de basisbeginselen onder de knie krijgt!”

    Bart Schalkwijk (KWR Research Institute)

  • “'Tijdens de basiscursus MKBA leer je de juiste vragen te stellen en zelf een MKBA berekening te maken. Ook zie je verschillende vormen van MKBA-light voorbij komen, erg leerzaam! Een zeer nuttige cursus, voor mensen zonder kennis van MKBA tot al een beetje ervaren MKBA’ers. Als je meer wilt weten over het instrument is deze cursus echt wat voor jou.'”

    Ester van der Sterre (Corporatie Eigen Haard)

  • “De basiscursus MKBA geeft een prima inzicht in het instrument. De cursus wordt gegeven door bevlogen experts en geeft informatie van de MKBA filosofie tot en met de praktijk. Aansprekende oefeningen en een interactief karakter geven een goede kijk in de MKBA keuken en dat smaakt naar meer”

    Jos van Veen (Gemeente Den Haag)

  • “De basiscursus MKBA geeft informatie, praktijkvoorbeelden én inzichten waaruit blijkt dat de MKBA een waardevolle bijdrage kan leveren in het besluitvormingstraject. Veel hangt hierbij af van het zorgvuldig doorlopen van het ‘MKBA –stappenplan’. De praktische tips, tools en rekenoefeningen uit de cursus heb ik dan ook als zeer nuttig ervaren. ”

    Stan Rademakers (Kragten)

  • “De basiscursus biedt een mooie inkijk in de denkwijze en onderdelen van een MKBA. Je leert dat de MKBA meer inhoudt dan rekenen alleen (“60% nadenken, 20% rekenen en 20% presenteren”). Enthousiaste cursusleiders, betrokken medecursisten en veel mogelijkheden zelf te oefenen (vaardigheden en rollenspel)."”

    Jenny Zonneveld (Onderzoek en Statistiek, gemeente Nijmegen)

  • “De opleiding legt een goede basis om gericht om te gaan met MKBA’s. Je leert dat het een prachtig instrument is om beslissingen te ondersteunen. De functie en het doel van de MKBA wordt duidelijk toegelicht en op een interactieve manier scherp gesteld. Enthousiaste lesgevers met kennis van zaken!”

    Thomas Christiaens (Vlaamse Overheid)

  • “Door de cursus is het containerbegrip 'MKBA' nu een stuk beter behapbaar geworden. Door de uitleg en de oefeningen kan ik nu MKBA's beter duiden en misschien voorzichtig er zelf één gaan opstellen. Verschillende experts komen aan het woord die elk hun eigen expertise inbrengen en dit alles heel laagdrempelig kunnen vertalen in toepasbare tips.”

    Geeske van Asperen (NISB)

  • “De MKBA-training was ontzettend leerzaam en de stof direct toepasbaar in mijn praktijk. Ik schrijf me direct in voor een vervolgcursus zodra die er is!”

    Pascal Sijstermans (Sumcity Advisory)

  • “Al vaak liep ik er in mijn projecten tegen aan dat niet alle meerwaarde van het project in een (financiële) kosten-baten-analyse terugkwam. In de basiscursus MKBA leerde ik hoe ik deze meerwaarde ook een plek kan geven in de afweging tussen kosten en baten. Heel leerzaam en het smaakt naar meer, dus ik kom terug voor de vervolgcursus!”

    Williette van Arendonk (Van Arendonk)

  • “De cursus MKBA voor gevorderden is een verdieping voor deelnemers met reeds solide kennis van de MKBA. De cursus biedt handvaten om stakeholders mee te nemen in het proces van de MKBA. De interactie tussen theorie en praktijk en het ‘zelf aan de slag’-gehalte maken de cursus een goede basis voor adviseurs en beleidsmakers die nog een stapje verder willen. ”

    Anne Nobel (Witteveen & Bos)

  • “Cursus is een goede inleiding voor geïnteresseerden in maatschappelijke kosten baten analyses voor alle domeinen. Helpt om deze beter te kunnen interpreteren en te gebruiken. Leuke praktijkvoorbeelden, oefeningen en vooral goede sprekers!”

    Martje van Ankeren (Hogeschool van Amsterdam)

  • “Een inspirerende basiscursus gegeven door deskundigen uit praktijk en wetenschap. Dit smaakt naar meer.”

    Roger Spitz (Gemeente Venlo)

  • “De basiscursus MKBA heb ik met plezier gevolgd. Ik kwam om een betere kijk op dit instrument te krijgen. Dat is zeker gelukt. Er was een deskundig team van begeleiders die goed inspeelden op onze vragen en ons uitdaagden om actief mee te doen. Het heeft mij het inzicht geboden waar ik behoefte aan had.”

    Henk Kuijpers (Gemeente Apeldoorn)

  • “De basiscursus MKBA gaf - mede vanwege het feit dat ik reeds stevig in de MKBA werkzaam ben - niet alleen maar nieuws, maar op sommige vlakken was de aanscherping erg nuttig. Ook was het fijn een aantal eigen hersenspinsels bevestigd te zien worden. Dat betekent dan weer wel een hoop werk aan de winkel!”

    Paul Siderius (Prorail)

  • “Wil je MKBA's beter begrijpen, beter weten hoe erop te anticiperen, als opdrachtgever een meer serieuze gesprekspartner zijn of zelf MKBA's uitvoeren? Dan is deze training een echte aanrader!”

    Marieke Wiebing (Stichting Lezen & Schrijven)

  • “In een goede sfeer met veel interactie worden alle aspecten rond een mkba behandeld. De cursus is niet alleen gericht op rekenen en biedt een ‘bril’ om kosten en baten te betrekken bij keuzes rondom beleid en projecten. Erg compleet, gedegen en plezierig! Wij hebben de cursus gevolgd met een ‘delegatie’ vanuit control, beleid en kennismanagement.”

    Ira Spannenburg (Gemeente Delft)

  • “Een uitstekende en interessante cursus. Voor rekenkamers is de MKBA-methode ook ex post toepasbaar: wat waren de kosten en de baten van het beleid? En bij wie slaan die neer? Dankzij de cursus kan ik MKBA’s van anderen nu ook beter doorgronden.”

    Sylvia van Leeuwen (Rekenkamer Utrecht)

  • “Tijdens de gevorderdencursus heb ik de MKBA systematiek middels de aangeboden praktijkcasussen en rekenoefeningen meer eigen weten te maken. De weging van effecten, zoals gebruikt binnen de MKBA systematiek, biedt mij op professioneel vlak waardevolle handvatten ter begeleiding van klanten bij het nemen van investeringsbesluiten”

    Merian Lelieveld (Hezelburcht Subsidieadviesbureau)

  • “De MKBA-cursus bood mij handvatten om zelfstandig een MKBA uit te voeren. Daarbij waren de sprekers heel inspirerend. Mijn vingers jeuken om te beginnen!”

    Sandra van Straaten (Medewerker Eigen Haard)

  • “Van te voren was ik sceptisch over het in geld uitdrukken van maatschappelijke effecten. Maar door de cursus weet ik dat een MKBA veel meer is dan het berekenen van een prijskaartje. Door zelf in groepjes aan de slag te gaan met procesonderdelen en het berekenen van een MKBA, ervaar je wat nodig is voor een gedegen MKBA.”

    Arwen Hoogenbosch (K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd)

  • “Een top cursus! De wetenschap, de toepassing in de praktijk en het nut van MKBA’s werden in een notendop behandeld. Geen eenrichtingsverkeer. ‘Learning by doing’ stond tijdens de cursus helemaal centraal. De cursus heeft mij in z’n totaliteit goede kennis en vaardigheden geboden om de MKBA waaraan ik nu werk, beter uit te voeren!”

    Narly Rambharos (Onderzoek en Statistiek gemeente Groningen)

  • “Door enthousiaste bevlogen docenten met veel praktijkervaring wordt je meegenomen in de wereld van de MKBA’s. Een instrument dat toepasbaar is zowel in het fysieke als ook in het sociale domein. Met gedreven medecursisten en inspirerende werkvormen hebben we mogen proeven aan de verschillende mogelijkheden en toepassingen in de praktijk.”

    Marleen Okma (JSO, kennis en adviesbureau sociaal domein)

  • “'Ik vond Niek Mouter (de cursusleider) een hele prettige en inspirerende spreker/trainer. Mooi hoe hij je meeneemt in zijn gedachtegang en de lessen die hij zelf heeft geleerd over MKBA. De andere trainers hebben allemaal hun eigen kracht, en drive, en dat maakt de cursus een heel boeiend en afwisselend samenspel.'”

    Sylvana Rikkert (Lysias Group)

  • “De MKBA basiscursus geeft een brede kijk in de keuken van het toepassen van een MKBA. Meerwaarde is ook dat de cursus door enthousiaste docenten uit de wetenschap en de praktijk wordt gegeven. Daarnaast is er veel ruimte voor vragen en discussie met elkaar, kortom zeer de moeite waard.”

    Gabi van Duijnhoven (Provincie Zuid-Holland)

  • “Een goede cursus met een bevlogen cursusleider die zeer boeiend weet te doceren. Praktische oefeningen die het geleerde direct in de praktijk brengen aan de hand van zeer herkenbare projecten. Cursus gaat goed de breedte in van het hele MKBA spectrum met als toetje de 'MKBA-light' die erg handig is voor kleine projecten.”

    Wilbert van Veggel (Antea Group)

  • “Door de cursus kan ik de MKBA beter plaatsen. De sprekers belichten de MKBA vanuit verschillende invalshoeken, afgewisseld en onderbouwd met voorbeelden en oefeningen uit de praktijk. Dat geeft mij handvatten om het toe te passen in (studenten)projecten”

    Peter Schinkel (Docent InHolland)

  • “Wat me erg beviel aan de basiscursus is dat de complexe materie heel begrijpelijk en stapsgewijs werd uitgelegd, met een prettige mix tussen denken en doen/oefenen. Ik voelde me na de cursus en met de schat aan bruikbare informatie op de website voldoende uitgerust om zelf met mijn eerste MKBA’s in mijn werkpraktijk aan de slag te gaan.”

    Clim van Daelen (Nierpatienten Vereniging Nederland)

  • “De basiscursus geeft op uitstekende wijze inzicht in de waarde van de MKBA. Een MKBA is het uitgelezen instrument om vooringenomen standpunten van bestuurders en ambtenaren te objectiveren en het helpt volksvertegenwoordigers, beter gemotiveerd hun keuzes te maken. Eigenlijk zou iedere volksvertegenwoordiger de cursus moeten doen”

    Rene van der Linden (Raadslid Heemskerk)

  • “De MKBA basiscursus heeft mijn denken gescherpt over de wijze waarop je maatschappelijke effecten in beeld kunt brengen en vooral kunt vergelijken welke maatregelen effectiever zijn. De cursus is divers opgezet met een combinatie van theorie en praktijk en wordt gegeven door ervaren cursusleiders. Absoluut aan te raden wat mij betreft!”

    Hilde van Slooten (Gemeente Delft)

  • “De gevorderdencursus MKBA heeft mij een zeer welkome kennisverbreding en verdieping opgeleverd op het gebied van MKBAs. Een goede combinatie van theorie en praktijk onder deskundige leiding. De objectieve benadering met aandacht voor voordelen en nadelen van de methodiek was zeer waardevol.”

    Rob van Gerwen (DNV GL)

  • “De Basiscursus MKBA en de Gevorderdencursus MKBA hebben me veel inzicht gegeven in de wereld van MKBA's. ik ben te spreken over de diversiteit van deelnemers en de docenten. Een topcursus waarin ook kleinere groepsopdrachten werden behandeld die waardevol waren om bijvoorbeeld in te zoomen op MKBA's binnen het sociale domein”

    Samira Louali (Hogeschool Zuyd)

  • “Prima cursus, zeer aan te bevelen! Strak georganiseerd en een goede afwisseling tussen theorie en concrete toepassingen. Vier verschillende docenten droegen ook bij tot het levendige karakter van de cursus. Daarnaast een interessante groep van mede-cursusten uit alle delen en sectoren van het land”

    Joost Frencken (AVANS Hogeschool)

  • “Wat een leerzame cursus! We werden niet alleen snel door de theorie van ‘de’ MKBA geloodst, maar kregen ook een realistische doorkijk in de praktijk van het ambacht. Bovendien werden het nut én de beperkingen van een MKBA helder, en was er aandacht voor de communicatie hierover. En we konden oefenen, en daarbij alle denkbare fouten maken. ”

    Mayan van Teerns (Gemeente Groningen)

  • “De cursus MKBA gaf mij een beter inzicht in wat een MKBA is en hoe deze (zelf) is toe te passen. De opzet van de cursus is erg prettig, persoonlijk en kleinschalig, waardoor er maximale aandacht is voor persoonlijke leerdoelen. Ook voor professionals in het sociale domein biedt de cursus prima inzichten en uitgangspunten”

    Bert Peterse (Adviseur maatschappelijke ontwikkeling Peel en Maas)

  • “De cursus was goed opgezet met veel deskundige inleiders. Wat me aansprak was de praktische opzet en de mogelijkheid om groepsgewijs aan de slag te gaan met deze weerbarstige materie.”

    Jack Bergman (Avans Hogeschool)

  • “Door het volgen van de basiscursus MKBA heb ik een beter begrip gekregen van de methodiek en toepassingsmogelijkheden van een MKBA. Tijdens de cursus werden niet alleen de voordelen van een MKBA belicht, maar werd ook stilgestaan bij de beperkingen. In de cursus is een goede balans tussen theorie, praktijkvoorbeelden en oefeningen. ”

    Frederike Zwenk (Ministerie van Veiligheid en Justitie)

  • “Ik heb met veel plezier de gevorderdencursus MKBA gevolgd. De docenten bespraken op enthousiaste wijze de theorie en de problemen waar je tegenaan loopt bij de vertaling naar de praktijk. Ik voelde me uitgedaagd en de praktijkoefeningen vond ik zeer leerzaam. Het was een aangename verrassing dat de cursisten uit uitlopende disciplines kwamen. ”

    Rik Froma (Haarlemmermeer)

Over MKBA-informatie.nl

Voor de Maatschappelijke kosten- en batenanalyse gaat nog te vaak het spreekwoord 'onbekend maakt onbemind' op. Wanneer men met een MKBA te maken krijgt, was het tot op heden moeilijk om snel de basisinformatie over dit instrument te vinden. Daarom heeft initiatiefnemer en auteur Niek Mouter MKBA-informatie.nl opgezet, in samenwerking met een aantal partners. Hier vindt u informatie over de MKBA, zowel voor beginners als voor gevorderden. Lees verder

Contact

Heeft u een vraag, aanvulling of opmerking neem dan contact met ons op.

© MKBA-informatie.nl