Duco Hoogland over de MKBA

41._Duco_Hoogland.1.jpgIn Kamerdebatten over het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) wordt de uitkomst van de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) steeds vaker door politici gebruikt als argument om een project wel of niet te willen. In een interview vertelt Kamerlid Duco Hoogland (woordvoerder openbaar vervoer PvdA) over zijn ervaringen met de MKBA. 

MKBA geeft je houvast

Ik ben de MKBA vooral tegengekomen bij de implementatie van het European Rail Traffic Management System (ERTMS). De principiële keuze om ERTMS uit te gaan rollen was toen al gemaakt. Uit de MKBA volgde dat de score van implementatie bij OV Schiphol-Amsterdam-Almere-Lelystad hoger is dan bij een aantal andere lijnen en dit was een argument om hier prioriteit aan te geven. De MKBA is een nuttig instrument, omdat het houvast biedt bij het bepalen waar je begint met de implementatie en wat je later doet.  

Ook geeft het instrument je een indruk van wat een besluit waar oplevert. Als je een verhoging van de snelheid op het spoor wilt realiseren, dan geeft de MKBA een indruk waar je snelheidswinst kunt realiseren en waar niet. Als ik sneller rijden over het spoor belangrijk vind, dan kan ik in een MKBA goed zien waar die reistijdwinst nou het meest effect sorteert.

Daarbij is er een behoorlijke lobby uit het noorden van Nederland om ook daar ERTMS aan te leggen. Voor de lijn van Friesland, naar Groningen en Zwolle weet je dat de vervoerswaardes laag zijn en dat het effect relatief klein is. Dit was een argument om daar niet te beginnen met de implementatie van ERTMS. De MKBA geeft dan houvast ten opzichte van de emotie die daar speelt dat men wil dat wij voor het noorden van Nederland kiezen, omdat dit goed is voor deze regio. Maar op basis van ‘waarom kies je niet voor ons’ kan je geen keuzes maken, want dit kan natuurlijk iedereen in Nederland zeggen. De MKBA geeft je de houvast om een meer integrale afweging te maken.

MKBA houd je scherp op de hoofdlijnen

De MKBA geeft je op hoofdlijnen een beeld van datgene wat je wilt gaan doen en welk probleem je hiermee oplost. Het houd je scherp op de hoofdlijnen. De MKBA zorgt ervoor dat de discussie gaat over de essentie van het project. Waarom zijn we hiermee begonnen? Wat was ook alweer het probleem? Werken we nog in lijn met de uitgangspunten waarmee we begonnen zijn of zijn we inmiddels hiervan afgeweken en zitten we op het verkeerde spoor? Wat je nog wel eens ziet gebeuren in Nederland is dat we bij een besluit over een kerncentrale gaan discussiëren over de locatie van de fietsenstalling. Het project rolt door en de discussie gaat over de wensjes die iedereen er nog in wil krijgen. Door de MKBA gaat de discussie meer over de essentie en minder over de liflafjes en de franjes.  

MKBA als ‘reality check’

Hoe het hier in Den Haag werkt is dat een project er ooit komt op het moment dat het een keer genoemd wordt. Dat is eigenlijk een hele slechte zaak. In het Noorden begint men elke keer weer over de Zuiderzeelijn. Deze projecten gaan niet meer van tafel, dus daarom moet je blijven ‘reality checken’ of iets nuttig is of niet. Ik noem altijd station Eindhoven Airport als een voorbeeld van een in mijn ogen nuttig project, maar wij steken veel meer energie in plannen die al op tafel liggen en je kunt je afvragen in hoeverre deze ‘oude plannen’ nou net zoveel opleveren als station Eindhoven Airport om maar een voorbeeld te noemen. De Noordtak van de Betuweroute is een voorbeeld van een project dat nu op tafel komt waar ik fel tegenstander van ben. Nu het project op tafel ligt gaan we alleen nog maar schaven aan het plan, maar we keren niet meer terug naar de basisvraag of wij de Nederlandse economie veel beter kunnen stimuleren door die 1,5 miljard ergens anders in te steken. Als je die vraag stelt heb je een hele andere casus. 

Met een MKBA stap je in een liberaal frame

Een nadeel van de MKBA is dat je in een liberaal frame stapt van ‘kan het goedkoper?’ en ‘kan er meer winst worden gemaakt?’ De MKBA gaat ervan uit dat nutsmaximalisatie altijd goed is en alles in kosten en baten te meten is. Ik ben het niet altijd eens met dit principe. Een project kan positief scoren in termen van nutsmaximalisatie en negatief in termen van beleving. Soms is het ook prima als de dingen blijven zoals ze zijn en kun je de initiële keuze maken dat je iets niet wilt, omdat het zo prima is.

Van een aantal projecten weet je dat ze negatief zullen scoren in een maatschappelijke kosten baten analyse. Bijvoorbeeld spoorlijnen scoren meestal niet goed in de MKBA, maar het is wel een maatschappelijk goed. Mijn collega de Boer (VVD) wil van elk deel van het hoofdrailnet een MKBA maken om te kijken of het rendabel is of niet. Ik kan van tevoren al zeggen dat het antwoord zal zijn dat niet alles rendabel is. De vraag is echter of je een samenhangend netwerk wilt hebben waarmee je mensen van A naar B kunt brengen. Ook op de plekken waar dit niet rendabel is. Hier zit ik dus anders in dan mevrouw de Boer. Of je een samenhangend netwerk wilt hebben is meer een politieke vraag die je niet kunt kwantificeren. Als je alles zou kunnen kwantificeren, zou je net zo goed het hele land op marktplaats kunnen zetten. Om deze reden moet je de MKBA soms relativeren en een kritische houding aannemen.

Zowel de MKBA als politieke wil zijn belangrijk

Je moet besluiten niet alleen laten afhangen van politieke wil, maar ook niet alleen van de MKBA. De MKBA kan een goede reality check zijn. Het zorgt ervoor dat we niet ineens het project van wethouder X hebben dat totaal niet rendabel is. De MKBA kan nuttig zijn om tegenmacht te organiseren tegen politici die alleen maar zeggen: ‘dit willen we’. Dat je in ieder geval een analyse laat maken is een goede manier om gespiegeld te worden in je wensen. Dit vind ik een goede zaak. Aan de andere kant moet je een politiek vraagstuk niet alleen maar op een boekhoudkundige manier benaderen. De Erasmusbrug was er nooit gekomen als je had gekeken hoe je zo goedkoop mogelijk van de noordoever naar de zuidoever zou willen gaan. Toch is deze er gekomen, omdat een aantal mensen zeiden: ‘dit willen we’. Dit laatste ebt weg als je alleen maar op basis van de MKBA oordeelt. Kortom, je kijkt naar de resultaten van de MKBA met in je achterhoofd alle beperkingen die het instrument heeft. Zowel bij een positieve of een negatieve MKBA is mijn advies om te twijfelen, maar zie het wel als een nuttige leidraad.

Bij grote projecten is ‘de MKBA van de MKBA’ altijd positief

Ik denk dat de kosten van het uitvoeren van de MKBA bij projecten waar wij als Kamerleden mee te maken hebben peanuts zijn vergeleken met de investeringskosten van projecten. Bij MIRT-projecten zijn de kosten van een MKBA dus nooit een belemmering. Dit is voor gemeenten misschien anders. Dit kan ik lastig beoordelen.

Klik hier om andere interviews te lezen.

Klik hier om terug te gaan naar het overzicht van nieuwsberichten.

Handig voor beginners

Ervaringen MKBA cursus

  • “Door de cursus is het containerbegrip 'MKBA' nu een stuk beter behapbaar geworden. Door de uitleg en de oefeningen kan ik nu MKBA's beter duiden en misschien voorzichtig er zelf één gaan opstellen. Verschillende experts komen aan het woord die elk hun eigen expertise inbrengen en dit alles heel laagdrempelig kunnen vertalen in toepasbare tips.”

    Geeske van Asperen (NISB)

  • “De gevorderdencursus MKBA heeft mij een zeer welkome kennisverbreding en verdieping opgeleverd op het gebied van MKBAs. Een goede combinatie van theorie en praktijk onder deskundige leiding. De objectieve benadering met aandacht voor voordelen en nadelen van de methodiek was zeer waardevol.”

    Rob van Gerwen (DNV GL)

  • “De opleiding legt een goede basis om gericht om te gaan met MKBA’s. Je leert dat het een prachtig instrument is om beslissingen te ondersteunen. De functie en het doel van de MKBA wordt duidelijk toegelicht en op een interactieve manier scherp gesteld. Enthousiaste lesgevers met kennis van zaken!”

    Thomas Christiaens (Vlaamse Overheid)

  • “De basiscursus MKBA heb ik met plezier gevolgd. Ik kwam om een betere kijk op dit instrument te krijgen. Dat is zeker gelukt. Er was een deskundig team van begeleiders die goed inspeelden op onze vragen en ons uitdaagden om actief mee te doen. Het heeft mij het inzicht geboden waar ik behoefte aan had.”

    Henk Kuijpers (Gemeente Apeldoorn)

  • “Wat een leerzame cursus! We werden niet alleen snel door de theorie van ‘de’ MKBA geloodst, maar kregen ook een realistische doorkijk in de praktijk van het ambacht. Bovendien werden het nut én de beperkingen van een MKBA helder, en was er aandacht voor de communicatie hierover. En we konden oefenen, en daarbij alle denkbare fouten maken. ”

    Mayan van Teerns (Gemeente Groningen)

  • “Door het volgen van de basiscursus MKBA heb ik een beter begrip gekregen van de methodiek en toepassingsmogelijkheden van een MKBA. Tijdens de cursus werden niet alleen de voordelen van een MKBA belicht, maar werd ook stilgestaan bij de beperkingen. In de cursus is een goede balans tussen theorie, praktijkvoorbeelden en oefeningen. ”

    Frederike Zwenk (Ministerie van Veiligheid en Justitie)

  • “Ik heb met veel plezier de gevorderdencursus MKBA gevolgd. De docenten bespraken op enthousiaste wijze de theorie en de problemen waar je tegenaan loopt bij de vertaling naar de praktijk. Ik voelde me uitgedaagd en de praktijkoefeningen vond ik zeer leerzaam. Het was een aangename verrassing dat de cursisten uit uitlopende disciplines kwamen. ”

    Rik Froma (Haarlemmermeer)

  • “Al vaak liep ik er in mijn projecten tegen aan dat niet alle meerwaarde van het project in een (financiële) kosten-baten-analyse terugkwam. In de basiscursus MKBA leerde ik hoe ik deze meerwaarde ook een plek kan geven in de afweging tussen kosten en baten. Heel leerzaam en het smaakt naar meer, dus ik kom terug voor de vervolgcursus!”

    Williette van Arendonk (Van Arendonk)

  • “Cursus is een goede inleiding voor geïnteresseerden in maatschappelijke kosten baten analyses voor alle domeinen. Helpt om deze beter te kunnen interpreteren en te gebruiken. Leuke praktijkvoorbeelden, oefeningen en vooral goede sprekers!”

    Martje van Ankeren (Hogeschool van Amsterdam)

  • “Tijdens de MKBA cursus heb ik goede handvatten gekregen om de maatschappelijke kosten en baten op een volwaardige manier naast de financiële afwegingen in beeld te krijgen. Een verademing in de discussie en het (groeps-)denken tot gevolg!”

    Karin Peeters (Territoria)

  • “Prima cursus, zeer aan te bevelen! Strak georganiseerd en een goede afwisseling tussen theorie en concrete toepassingen. Vier verschillende docenten droegen ook bij tot het levendige karakter van de cursus. Daarnaast een interessante groep van mede-cursusten uit alle delen en sectoren van het land”

    Joost Frencken (AVANS Hogeschool)

  • “Door enthousiaste bevlogen docenten met veel praktijkervaring wordt je meegenomen in de wereld van de MKBA’s. Een instrument dat toepasbaar is zowel in het fysieke als ook in het sociale domein. Met gedreven medecursisten en inspirerende werkvormen hebben we mogen proeven aan de verschillende mogelijkheden en toepassingen in de praktijk.”

    Marleen Okma (JSO, kennis en adviesbureau sociaal domein)

  • “Na betrokken te zijn geweest bij een aantal MKBA’s had ik behoefte aan meer verdieping. De gevorderdentraining bood wat ik zocht. Het gebruik van de MKBA door politici en kritiek vanuit de wetenschap kwamen aan de orde. Er is veel ruimte voor vragen, discussie en actief oefenen. Ik heb nu duidelijk het gevoel meer boven de stof te staan dan voor de cursus.”

    Michiel Nijboer (RHDHV)

  • “De cursus was goed opgezet met veel deskundige inleiders. Wat me aansprak was de praktische opzet en de mogelijkheid om groepsgewijs aan de slag te gaan met deze weerbarstige materie.”

    Jack Bergman (Avans Hogeschool)

  • “De basiscursus MKBA is erg interessant, en duidelijk is dat het hier niet om een standaard trucje gaat, maar om een échte vaardigheid! De discussie die het opstellen van een MKBA teweeg brengt maakt het tot een mooi instrument, waarvan je in deze cursus prima de basisbeginselen onder de knie krijgt!”

    Bart Schalkwijk (KWR Research Institute)

  • “Door de cursus kan ik de MKBA beter plaatsen. De sprekers belichten de MKBA vanuit verschillende invalshoeken, afgewisseld en onderbouwd met voorbeelden en oefeningen uit de praktijk. Dat geeft mij handvatten om het toe te passen in (studenten)projecten”

    Peter Schinkel (Docent InHolland)

  • “Wil je MKBA's beter begrijpen, beter weten hoe erop te anticiperen, als opdrachtgever een meer serieuze gesprekspartner zijn of zelf MKBA's uitvoeren? Dan is deze training een echte aanrader!”

    Marieke Wiebing (Stichting Lezen & Schrijven)

  • “De MKBA-training was ontzettend leerzaam en de stof direct toepasbaar in mijn praktijk. Ik schrijf me direct in voor een vervolgcursus zodra die er is!”

    Pascal Sijstermans (Sumcity Advisory)

  • “Een top cursus! De wetenschap, de toepassing in de praktijk en het nut van MKBA’s werden in een notendop behandeld. Geen eenrichtingsverkeer. ‘Learning by doing’ stond tijdens de cursus helemaal centraal. De cursus heeft mij in z’n totaliteit goede kennis en vaardigheden geboden om de MKBA waaraan ik nu werk, beter uit te voeren!”

    Narly Rambharos (Onderzoek en Statistiek gemeente Groningen)

  • “De Basiscursus MKBA heeft ruimschoots aan mijn verwachtingen voldaan door het hoge aantal trainers (5!) voor een kleine groep mensen. De flexibele indeling van de cursus bood ruimte voor discussie, waarbij ook het sociale domein ruim aan bod kwam. Door de afwisseling tussen uitleg, oefening en rust was prettig, waardoor de aandacht niet verslapte.”

    Menko Busch (Sinzer)

  • “Een goede cursus met een bevlogen cursusleider die zeer boeiend weet te doceren. Praktische oefeningen die het geleerde direct in de praktijk brengen aan de hand van zeer herkenbare projecten. Cursus gaat goed de breedte in van het hele MKBA spectrum met als toetje de 'MKBA-light' die erg handig is voor kleine projecten.”

    Wilbert van Veggel (Antea Group)

  • “De basiscursus MKBA gaf - mede vanwege het feit dat ik reeds stevig in de MKBA werkzaam ben - niet alleen maar nieuws, maar op sommige vlakken was de aanscherping erg nuttig. Ook was het fijn een aantal eigen hersenspinsels bevestigd te zien worden. Dat betekent dan weer wel een hoop werk aan de winkel!”

    Paul Siderius (Prorail)

  • “De basiscursus biedt een mooie inkijk in de denkwijze en onderdelen van een MKBA. Je leert dat de MKBA meer inhoudt dan rekenen alleen (“60% nadenken, 20% rekenen en 20% presenteren”). Enthousiaste cursusleiders, betrokken medecursisten en veel mogelijkheden zelf te oefenen (vaardigheden en rollenspel)."”

    Jenny Zonneveld (Onderzoek en Statistiek, gemeente Nijmegen)

  • “In een goede sfeer met veel interactie worden alle aspecten rond een mkba behandeld. De cursus is niet alleen gericht op rekenen en biedt een ‘bril’ om kosten en baten te betrekken bij keuzes rondom beleid en projecten. Erg compleet, gedegen en plezierig! Wij hebben de cursus gevolgd met een ‘delegatie’ vanuit control, beleid en kennismanagement.”

    Ira Spannenburg (Gemeente Delft)

  • “De Basiscursus MKBA en de Gevorderdencursus MKBA hebben me veel inzicht gegeven in de wereld van MKBA's. ik ben te spreken over de diversiteit van deelnemers en de docenten. Een topcursus waarin ook kleinere groepsopdrachten werden behandeld die waardevol waren om bijvoorbeeld in te zoomen op MKBA's binnen het sociale domein”

    Samira Louali (Hogeschool Zuyd)

  • “De MKBA basiscursus heeft mijn denken gescherpt over de wijze waarop je maatschappelijke effecten in beeld kunt brengen en vooral kunt vergelijken welke maatregelen effectiever zijn. De cursus is divers opgezet met een combinatie van theorie en praktijk en wordt gegeven door ervaren cursusleiders. Absoluut aan te raden wat mij betreft!”

    Hilde van Slooten (Gemeente Delft)

  • “De cursus MKBA gaf mij een beter inzicht in wat een MKBA is en hoe deze (zelf) is toe te passen. De opzet van de cursus is erg prettig, persoonlijk en kleinschalig, waardoor er maximale aandacht is voor persoonlijke leerdoelen. Ook voor professionals in het sociale domein biedt de cursus prima inzichten en uitgangspunten”

    Bert Peterse (Adviseur maatschappelijke ontwikkeling Peel en Maas)

  • “De basiscursus geeft op uitstekende wijze inzicht in de waarde van de MKBA. Een MKBA is het uitgelezen instrument om vooringenomen standpunten van bestuurders en ambtenaren te objectiveren en het helpt volksvertegenwoordigers, beter gemotiveerd hun keuzes te maken. Eigenlijk zou iedere volksvertegenwoordiger de cursus moeten doen”

    Rene van der Linden (Raadslid Heemskerk)

  • “De cursus MKBA voor gevorderden is een verdieping voor deelnemers met reeds solide kennis van de MKBA. De cursus biedt handvaten om stakeholders mee te nemen in het proces van de MKBA. De interactie tussen theorie en praktijk en het ‘zelf aan de slag’-gehalte maken de cursus een goede basis voor adviseurs en beleidsmakers die nog een stapje verder willen. ”

    Anne Nobel (Witteveen & Bos)

  • “De MKBA basiscursus geeft een brede kijk in de keuken van het toepassen van een MKBA. Meerwaarde is ook dat de cursus door enthousiaste docenten uit de wetenschap en de praktijk wordt gegeven. Daarnaast is er veel ruimte voor vragen en discussie met elkaar, kortom zeer de moeite waard.”

    Gabi van Duijnhoven (Provincie Zuid-Holland)

  • “Een inspirerende basiscursus gegeven door deskundigen uit praktijk en wetenschap. Dit smaakt naar meer.”

    Roger Spitz (Gemeente Venlo)

  • “'Ik vond Niek Mouter (de cursusleider) een hele prettige en inspirerende spreker/trainer. Mooi hoe hij je meeneemt in zijn gedachtegang en de lessen die hij zelf heeft geleerd over MKBA. De andere trainers hebben allemaal hun eigen kracht, en drive, en dat maakt de cursus een heel boeiend en afwisselend samenspel.'”

    Sylvana Rikkert (Lysias Group)

  • “'Tijdens de basiscursus MKBA leer je de juiste vragen te stellen en zelf een MKBA berekening te maken. Ook zie je verschillende vormen van MKBA-light voorbij komen, erg leerzaam! Een zeer nuttige cursus, voor mensen zonder kennis van MKBA tot al een beetje ervaren MKBA’ers. Als je meer wilt weten over het instrument is deze cursus echt wat voor jou.'”

    Ester van der Sterre (Corporatie Eigen Haard)

  • “De MKBA-cursus bood mij handvatten om zelfstandig een MKBA uit te voeren. Daarbij waren de sprekers heel inspirerend. Mijn vingers jeuken om te beginnen!”

    Sandra van Straaten (Medewerker Eigen Haard)

  • “De basiscursus MKBA geeft informatie, praktijkvoorbeelden én inzichten waaruit blijkt dat de MKBA een waardevolle bijdrage kan leveren in het besluitvormingstraject. Veel hangt hierbij af van het zorgvuldig doorlopen van het ‘MKBA –stappenplan’. De praktische tips, tools en rekenoefeningen uit de cursus heb ik dan ook als zeer nuttig ervaren. ”

    Stan Rademakers (Kragten)

  • “Een prima cursus om de beginselen en de voor- en nadelen van MKBA te vernemen. Vooral de vele praktijkvoorbeelden en rekenoefeningen waren nuttig.”

    Geert Draaijers (Commissie m.e.r.)

  • “Wat me erg beviel aan de basiscursus is dat de complexe materie heel begrijpelijk en stapsgewijs werd uitgelegd, met een prettige mix tussen denken en doen/oefenen. Ik voelde me na de cursus en met de schat aan bruikbare informatie op de website voldoende uitgerust om zelf met mijn eerste MKBA’s in mijn werkpraktijk aan de slag te gaan.”

    Clim van Daelen (Nierpatienten Vereniging Nederland)

  • “Van te voren was ik sceptisch over het in geld uitdrukken van maatschappelijke effecten. Maar door de cursus weet ik dat een MKBA veel meer is dan het berekenen van een prijskaartje. Door zelf in groepjes aan de slag te gaan met procesonderdelen en het berekenen van een MKBA, ervaar je wat nodig is voor een gedegen MKBA.”

    Arwen Hoogenbosch (K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd)

  • “Het was een eyeopener om te leren dat de wortels van de MKBA in de filosofie liggen en niet in accountancy. Dat de kunst ‘m veel meer zit in helder redeneren, dan in rekenen. Met goede sprekers en een leuke groep deelnemers, bood de cursus een goed evenwicht tussen theorie en oefenen. De Basiscursus MKBA inspireert en smaakt naar meer. ”

    Elmy Everaert (Eigen Haard)

  • “Een uitstekende en interessante cursus. Voor rekenkamers is de MKBA-methode ook ex post toepasbaar: wat waren de kosten en de baten van het beleid? En bij wie slaan die neer? Dankzij de cursus kan ik MKBA’s van anderen nu ook beter doorgronden.”

    Sylvia van Leeuwen (Rekenkamer Utrecht)

  • “Tijdens de gevorderdencursus heb ik de MKBA systematiek middels de aangeboden praktijkcasussen en rekenoefeningen meer eigen weten te maken. De weging van effecten, zoals gebruikt binnen de MKBA systematiek, biedt mij op professioneel vlak waardevolle handvatten ter begeleiding van klanten bij het nemen van investeringsbesluiten”

    Merian Lelieveld (Hezelburcht Subsidieadviesbureau)

  • “De basiscursus MKBA geeft een prima inzicht in het instrument. De cursus wordt gegeven door bevlogen experts en geeft informatie van de MKBA filosofie tot en met de praktijk. Aansprekende oefeningen en een interactief karakter geven een goede kijk in de MKBA keuken en dat smaakt naar meer”

    Jos van Veen (Gemeente Den Haag)

Over MKBA-informatie.nl

Voor de Maatschappelijke kosten- en batenanalyse gaat nog te vaak het spreekwoord 'onbekend maakt onbemind' op. Wanneer men met een MKBA te maken krijgt, was het tot op heden moeilijk om snel de basisinformatie over dit instrument te vinden. Daarom heeft initiatiefnemer en auteur Niek Mouter MKBA-informatie.nl opgezet, in samenwerking met een aantal partners. Hier vindt u informatie over de MKBA, zowel voor beginners als voor gevorderden. Lees verder

Contact

Heeft u een vraag, aanvulling of opmerking neem dan contact met ons op.

© MKBA-informatie.nl