De acht maatschappelijke effecten van woningcorporaties

Auteurs: Edgar Wever en Erwin Folkers (Twynstra Gudde)

Hoe kunnen corporaties meer effect bereiken met de inzet van minder middelen? De druk van de economische crisis, de noodzaak tot hervorming van de woningmarkt, het kabinetsbeleid en demografische ontwikkelingen leiden tot een toenemende (behoefte aan) verzakelijking van de corporatiesector. De sector zelf en de buitenwereld vragen om meer transparantie, hogere effectiviteit en meer efficiency van beleid en activiteiten van woningcorporaties. Dit vraagt mede om een scherper inzicht in de maatschappelijke effecten van corporaties. In dit artikel beschrijven we de acht maatschappelijke effecten van interventies van woningcorporaties. Ook lichten we al een tipje van de sluier op over de manier waarop deze effecten in euro’s kunnen worden uitgedrukt in een Maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA).

Voor verschillende interventies van woningcorporaties wordt een businesscase gemaakt: is het ‘rendabel’ om te investeren in project Y? Hoe hoog zijn bouw-, beheer- en onderhoudskosten, en hoe hoog zijn de huuropbrengsten? Naast de ‘harde’ financiële (of bedrijfsmatige) doelstellingen, hebben corporaties vooral ‘zachtere’ maatschappelijke doelen: veelal kernachtig verwoord in de missie van de corporatie. Daarmee liggen de maatschappelijke doelen aan de grond van het bestaansrecht van de corporatie.

De mate waarin de maatschappelijke doelen worden behaald, komen in een traditionele businesscase echter niet naar voren. Zo is het bij een nieuwbouwproject bijvoorbeeld vaak onbekend wat het sociaal aanbieden van woonruimte nou eigenlijk in maatschappelijke euro’s oplevert. Denk daarbij aan de ‘huurkorting’ of het effect op de leefbaarheid in de wijk. Hoe groot zijn deze effecten eigenlijk? Met andere woorden; welke waarde voegt een plan, activiteit of complex toe aan de welvaart van bewoners en de maatschappij?

De vraag hoe corporaties meer kunnen bereiken met minder middelen, kan alleen beantwoord worden door scherper inzicht te verkrijgen in de maatschappelijke effecten van woningcorporaties. In dit artikel bieden wij een eerste handvat daarvoor door inzicht te geven in de acht maatschappelijke effecten die optreden als gevolg van interventies van woningcorporaties:

1. Bedrijfseconomische effecten

Het eerste effect is een bekende: de bedrijfseconomische effecten. Het gaat hier om investeringskosten, huuropbrengsten, beheer- en onderhoudskosten, etc. Het klinkt wellicht gek, maar ook de financiële gezondheid van een corporatie is een maatschappelijk effect. Immers, hoe gezonder de organisatie, hoe beter middelen voor maatschappelijke doeleinden worden ingezet. In de praktijk is het vaak een zoektocht naar de ideale balans tussen de bedrijfseconomische effecten van de woningcorporatie en de overige maatschappelijke effecten (zie hieronder).

2. Huur- en kooplasten

Een tweede effect dat bij heel veel interventies van corporaties optreedt is het effect op huur- en kooplasten van bewoners. Het betreft hier bijvoorbeeld het verschil tussen de oude en de nieuwe huurprijs. Een toename van de huurprijs betekent weliswaar voor een corporatie meer huurinkomsten, maar voor bewoners een extra uitgave.

3. Woongenot

Bewoners waarderen een nieuwe, passende woning meer dan een woning die eigenlijk niet langer aan hun wensen voldoet. Over het algemeen geldt dat de waardering voor een woning stijgt naarmate de woning beter  aansluit op de behoeften van de bewoner. Ook de aanpak van achterstallig onderhoud of de inzet van een huismeester kan het woongenot verbeteren. Een verandering in woongenot kan in een MKBA ook in euro’s worden gewaardeerd via het zogenaamde consumentensurplus. Ook de huurkorting maakt daar onderdeel van uit.

4. Leefbaarheid in de buurt

Een interventie als ‘achter de voordeur aanpak’, of de ontwikkeling van Maatschappelijk Onroerend Goed, heeft een effect op de leefbaarheid in de wijk. Uit onderzoek (zie www.leefbaarometer.nl) blijkt dat er een zeer sterke relatie bestaat tussen leefbaarheid in een wijk en de waarde van woningen en overig vastgoed. Neemt de leefbaarheid toe, dan is dit terug te zien in de vastgoedwaarde van woningen in de buurt of de wijk.

5. Energielasten en klimaat

Corporaties investeren steeds meer in de verduurzaming van hun woningvoorraad. Het Energieakkoord zorgt voor  een extra impuls. Waarin wilt u investeren? Wat levert het meeste rendement op? Investeringen in hoge rendementsketels, isolatie of zonnepanelen hebben niet alleen een effect op de energielasten van de huurder, maar ook op de CO2 uitstoot. De ontwikkeling van groene gevels en daken betekent bovendien ook nog eens extra afvang van fijnstof. Effecten waar de gehele maatschappij baat bij heeft. Deze effecten kunnen via gestandaardiseerde kengetallen in euro’s worden uitgedrukt.

6. Werkgelegenheid en opleidingsniveau

Het opzetten van stageprogramma’s, de ontwikkeling van MOG/BOG of afspraken met aannemers over inzet van werklozen in de buurt. Het zijn allen voorbeelden van interventies met een effect op werkgelegenheid of opleidingsniveau. Degene die als gevolg van de interventie aan een baan of hogere opleiding geholpen wordt, profiteert van de interventie van de corporatie. Maar ook de overheid heeft baat bij het voorkomen van een ww- of bijstandsuitkering.

7. Gezondheid en welzijn

Sociale programma’s van corporaties kunnen een effect op gezondheid en welzijn hebben. Het toewijzen van woningen aan mensen die de overstap maken van maatschappelijke opvang naar zelfstandig wonen, levert bijvoorbeeld een grote bijdrage aan het welzijn van deze mensen. Ook ingrepen als het vervangen van open geisers of het verwijderen van drempels in woningen voor ouderen heeft een effect op de gezondheid.

8. Overige effecten

Tenslotte is er nog een aantal ‘overige effecten’ aan te wijzen. Deze zijn per interventie, per corporatie anders. Denk bijvoorbeeld aan het effect op de buurteconomie bij het toevoegen van woningen, of het voorkomen van brand bij het verwijderen van een hennepkwekerij. Allemaal effecten die als gevolg van interventies van corporaties kunnen optreden.

Monetariseren van effecten: naar een brede financieel-maatschappelijke afweging

Nadat inzichtelijk is welke maatschappelijke effecten optreden, wordt gekeken hoe groot deze effecten zijn. Dit is mogelijk door de effecten in euro’s uit te drukken. Onderliggend onderzoek, vele referentiestudies, de expertise van ervaringsdeskundigen en goed onderbouwde gestandaardiseerde kengetallen helpen hierbij. Het monetariseren van maatschappelijke effecten maakt het mogelijk om de kosten en baten van interventies af te wegen. Door te kijken naar zowel de bedrijfseconomische- als de maatschappelijke kosten en baten, wordt het plaatje van het financieel en maatschappelijk rendement compleet. Tegelijkertijd wordt inzichtelijk bij welke partijen de lusten en lasten neerslaan: bijvoorbeeld bij de corporatie zelf, haar huurders, andere corporaties, de overheid of de bewoners in de wijk. Met een zogenaamde maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) of maatschappelijke business case kan scherp worden gestuurd in de bedrijfsvoering, een goed onderbouwde dialoog (zowel intern als met samenwerkingspartners) wordt gevoerd en gemaakte keuzes worden op transparante wijze verantwoord.

Klik hier om een blog in te sturen met een reactie op Edgar Wever en Erwin Folkers.

Klik hier om terug te keren naar het overzicht van Blogs.

Handig voor beginners

Ervaringen MKBA cursus

  • “Ik heb met veel plezier de gevorderdencursus MKBA gevolgd. De docenten bespraken op enthousiaste wijze de theorie en de problemen waar je tegenaan loopt bij de vertaling naar de praktijk. Ik voelde me uitgedaagd en de praktijkoefeningen vond ik zeer leerzaam. Het was een aangename verrassing dat de cursisten uit uitlopende disciplines kwamen. ”

    Rik Froma (Haarlemmermeer)

  • “Het was een eyeopener om te leren dat de wortels van de MKBA in de filosofie liggen en niet in accountancy. Dat de kunst ‘m veel meer zit in helder redeneren, dan in rekenen. Met goede sprekers en een leuke groep deelnemers, bood de cursus een goed evenwicht tussen theorie en oefenen. De Basiscursus MKBA inspireert en smaakt naar meer. ”

    Elmy Everaert (Eigen Haard)

  • “De basiscursus MKBA geeft een prima inzicht in het instrument. De cursus wordt gegeven door bevlogen experts en geeft informatie van de MKBA filosofie tot en met de praktijk. Aansprekende oefeningen en een interactief karakter geven een goede kijk in de MKBA keuken en dat smaakt naar meer”

    Jos van Veen (Gemeente Den Haag)

  • “De basiscursus MKBA geeft informatie, praktijkvoorbeelden én inzichten waaruit blijkt dat de MKBA een waardevolle bijdrage kan leveren in het besluitvormingstraject. Veel hangt hierbij af van het zorgvuldig doorlopen van het ‘MKBA –stappenplan’. De praktische tips, tools en rekenoefeningen uit de cursus heb ik dan ook als zeer nuttig ervaren. ”

    Stan Rademakers (Kragten)

  • “Door het volgen van de basiscursus MKBA heb ik een beter begrip gekregen van de methodiek en toepassingsmogelijkheden van een MKBA. Tijdens de cursus werden niet alleen de voordelen van een MKBA belicht, maar werd ook stilgestaan bij de beperkingen. In de cursus is een goede balans tussen theorie, praktijkvoorbeelden en oefeningen. ”

    Frederike Zwenk (Ministerie van Veiligheid en Justitie)

  • “De gevorderdencursus MKBA heeft mij een zeer welkome kennisverbreding en verdieping opgeleverd op het gebied van MKBAs. Een goede combinatie van theorie en praktijk onder deskundige leiding. De objectieve benadering met aandacht voor voordelen en nadelen van de methodiek was zeer waardevol.”

    Rob van Gerwen (DNV GL)

  • “Door de cursus is het containerbegrip 'MKBA' nu een stuk beter behapbaar geworden. Door de uitleg en de oefeningen kan ik nu MKBA's beter duiden en misschien voorzichtig er zelf één gaan opstellen. Verschillende experts komen aan het woord die elk hun eigen expertise inbrengen en dit alles heel laagdrempelig kunnen vertalen in toepasbare tips.”

    Geeske van Asperen (NISB)

  • “Cursus is een goede inleiding voor geïnteresseerden in maatschappelijke kosten baten analyses voor alle domeinen. Helpt om deze beter te kunnen interpreteren en te gebruiken. Leuke praktijkvoorbeelden, oefeningen en vooral goede sprekers!”

    Martje van Ankeren (Hogeschool van Amsterdam)

  • “Een goede cursus met een bevlogen cursusleider die zeer boeiend weet te doceren. Praktische oefeningen die het geleerde direct in de praktijk brengen aan de hand van zeer herkenbare projecten. Cursus gaat goed de breedte in van het hele MKBA spectrum met als toetje de 'MKBA-light' die erg handig is voor kleine projecten.”

    Wilbert van Veggel (Antea Group)

  • “De basiscursus MKBA gaf - mede vanwege het feit dat ik reeds stevig in de MKBA werkzaam ben - niet alleen maar nieuws, maar op sommige vlakken was de aanscherping erg nuttig. Ook was het fijn een aantal eigen hersenspinsels bevestigd te zien worden. Dat betekent dan weer wel een hoop werk aan de winkel!”

    Paul Siderius (Prorail)

  • “Na betrokken te zijn geweest bij een aantal MKBA’s had ik behoefte aan meer verdieping. De gevorderdentraining bood wat ik zocht. Het gebruik van de MKBA door politici en kritiek vanuit de wetenschap kwamen aan de orde. Er is veel ruimte voor vragen, discussie en actief oefenen. Ik heb nu duidelijk het gevoel meer boven de stof te staan dan voor de cursus.”

    Michiel Nijboer (RHDHV)

  • “Tijdens de gevorderdencursus heb ik de MKBA systematiek middels de aangeboden praktijkcasussen en rekenoefeningen meer eigen weten te maken. De weging van effecten, zoals gebruikt binnen de MKBA systematiek, biedt mij op professioneel vlak waardevolle handvatten ter begeleiding van klanten bij het nemen van investeringsbesluiten”

    Merian Lelieveld (Hezelburcht Subsidieadviesbureau)

  • “De MKBA basiscursus heeft mijn denken gescherpt over de wijze waarop je maatschappelijke effecten in beeld kunt brengen en vooral kunt vergelijken welke maatregelen effectiever zijn. De cursus is divers opgezet met een combinatie van theorie en praktijk en wordt gegeven door ervaren cursusleiders. Absoluut aan te raden wat mij betreft!”

    Hilde van Slooten (Gemeente Delft)

  • “De Basiscursus MKBA heeft ruimschoots aan mijn verwachtingen voldaan door het hoge aantal trainers (5!) voor een kleine groep mensen. De flexibele indeling van de cursus bood ruimte voor discussie, waarbij ook het sociale domein ruim aan bod kwam. Door de afwisseling tussen uitleg, oefening en rust was prettig, waardoor de aandacht niet verslapte.”

    Menko Busch (Sinzer)

  • “Een top cursus! De wetenschap, de toepassing in de praktijk en het nut van MKBA’s werden in een notendop behandeld. Geen eenrichtingsverkeer. ‘Learning by doing’ stond tijdens de cursus helemaal centraal. De cursus heeft mij in z’n totaliteit goede kennis en vaardigheden geboden om de MKBA waaraan ik nu werk, beter uit te voeren!”

    Narly Rambharos (Onderzoek en Statistiek gemeente Groningen)

  • “Tijdens de MKBA cursus heb ik goede handvatten gekregen om de maatschappelijke kosten en baten op een volwaardige manier naast de financiële afwegingen in beeld te krijgen. Een verademing in de discussie en het (groeps-)denken tot gevolg!”

    Karin Peeters (Territoria)

  • “De basiscursus biedt een mooie inkijk in de denkwijze en onderdelen van een MKBA. Je leert dat de MKBA meer inhoudt dan rekenen alleen (“60% nadenken, 20% rekenen en 20% presenteren”). Enthousiaste cursusleiders, betrokken medecursisten en veel mogelijkheden zelf te oefenen (vaardigheden en rollenspel)."”

    Jenny Zonneveld (Onderzoek en Statistiek, gemeente Nijmegen)

  • “De basiscursus geeft op uitstekende wijze inzicht in de waarde van de MKBA. Een MKBA is het uitgelezen instrument om vooringenomen standpunten van bestuurders en ambtenaren te objectiveren en het helpt volksvertegenwoordigers, beter gemotiveerd hun keuzes te maken. Eigenlijk zou iedere volksvertegenwoordiger de cursus moeten doen”

    Rene van der Linden (Raadslid Heemskerk)

  • “'Tijdens de basiscursus MKBA leer je de juiste vragen te stellen en zelf een MKBA berekening te maken. Ook zie je verschillende vormen van MKBA-light voorbij komen, erg leerzaam! Een zeer nuttige cursus, voor mensen zonder kennis van MKBA tot al een beetje ervaren MKBA’ers. Als je meer wilt weten over het instrument is deze cursus echt wat voor jou.'”

    Ester van der Sterre (Corporatie Eigen Haard)

  • “'Ik vond Niek Mouter (de cursusleider) een hele prettige en inspirerende spreker/trainer. Mooi hoe hij je meeneemt in zijn gedachtegang en de lessen die hij zelf heeft geleerd over MKBA. De andere trainers hebben allemaal hun eigen kracht, en drive, en dat maakt de cursus een heel boeiend en afwisselend samenspel.'”

    Sylvana Rikkert (Lysias Group)

  • “De basiscursus MKBA is erg interessant, en duidelijk is dat het hier niet om een standaard trucje gaat, maar om een échte vaardigheid! De discussie die het opstellen van een MKBA teweeg brengt maakt het tot een mooi instrument, waarvan je in deze cursus prima de basisbeginselen onder de knie krijgt!”

    Bart Schalkwijk (KWR Research Institute)

  • “Een prima cursus om de beginselen en de voor- en nadelen van MKBA te vernemen. Vooral de vele praktijkvoorbeelden en rekenoefeningen waren nuttig.”

    Geert Draaijers (Commissie m.e.r.)

  • “Wat een leerzame cursus! We werden niet alleen snel door de theorie van ‘de’ MKBA geloodst, maar kregen ook een realistische doorkijk in de praktijk van het ambacht. Bovendien werden het nut én de beperkingen van een MKBA helder, en was er aandacht voor de communicatie hierover. En we konden oefenen, en daarbij alle denkbare fouten maken. ”

    Mayan van Teerns (Gemeente Groningen)

  • “Prima cursus, zeer aan te bevelen! Strak georganiseerd en een goede afwisseling tussen theorie en concrete toepassingen. Vier verschillende docenten droegen ook bij tot het levendige karakter van de cursus. Daarnaast een interessante groep van mede-cursusten uit alle delen en sectoren van het land”

    Joost Frencken (AVANS Hogeschool)

  • “Door enthousiaste bevlogen docenten met veel praktijkervaring wordt je meegenomen in de wereld van de MKBA’s. Een instrument dat toepasbaar is zowel in het fysieke als ook in het sociale domein. Met gedreven medecursisten en inspirerende werkvormen hebben we mogen proeven aan de verschillende mogelijkheden en toepassingen in de praktijk.”

    Marleen Okma (JSO, kennis en adviesbureau sociaal domein)

  • “De opleiding legt een goede basis om gericht om te gaan met MKBA’s. Je leert dat het een prachtig instrument is om beslissingen te ondersteunen. De functie en het doel van de MKBA wordt duidelijk toegelicht en op een interactieve manier scherp gesteld. Enthousiaste lesgevers met kennis van zaken!”

    Thomas Christiaens (Vlaamse Overheid)

  • “Wil je MKBA's beter begrijpen, beter weten hoe erop te anticiperen, als opdrachtgever een meer serieuze gesprekspartner zijn of zelf MKBA's uitvoeren? Dan is deze training een echte aanrader!”

    Marieke Wiebing (Stichting Lezen & Schrijven)

  • “Door de cursus kan ik de MKBA beter plaatsen. De sprekers belichten de MKBA vanuit verschillende invalshoeken, afgewisseld en onderbouwd met voorbeelden en oefeningen uit de praktijk. Dat geeft mij handvatten om het toe te passen in (studenten)projecten”

    Peter Schinkel (Docent InHolland)

  • “In een goede sfeer met veel interactie worden alle aspecten rond een mkba behandeld. De cursus is niet alleen gericht op rekenen en biedt een ‘bril’ om kosten en baten te betrekken bij keuzes rondom beleid en projecten. Erg compleet, gedegen en plezierig! Wij hebben de cursus gevolgd met een ‘delegatie’ vanuit control, beleid en kennismanagement.”

    Ira Spannenburg (Gemeente Delft)

  • “Een uitstekende en interessante cursus. Voor rekenkamers is de MKBA-methode ook ex post toepasbaar: wat waren de kosten en de baten van het beleid? En bij wie slaan die neer? Dankzij de cursus kan ik MKBA’s van anderen nu ook beter doorgronden.”

    Sylvia van Leeuwen (Rekenkamer Utrecht)

  • “De basiscursus MKBA heb ik met plezier gevolgd. Ik kwam om een betere kijk op dit instrument te krijgen. Dat is zeker gelukt. Er was een deskundig team van begeleiders die goed inspeelden op onze vragen en ons uitdaagden om actief mee te doen. Het heeft mij het inzicht geboden waar ik behoefte aan had.”

    Henk Kuijpers (Gemeente Apeldoorn)

  • “Al vaak liep ik er in mijn projecten tegen aan dat niet alle meerwaarde van het project in een (financiële) kosten-baten-analyse terugkwam. In de basiscursus MKBA leerde ik hoe ik deze meerwaarde ook een plek kan geven in de afweging tussen kosten en baten. Heel leerzaam en het smaakt naar meer, dus ik kom terug voor de vervolgcursus!”

    Williette van Arendonk (Van Arendonk)

  • “De cursus MKBA gaf mij een beter inzicht in wat een MKBA is en hoe deze (zelf) is toe te passen. De opzet van de cursus is erg prettig, persoonlijk en kleinschalig, waardoor er maximale aandacht is voor persoonlijke leerdoelen. Ook voor professionals in het sociale domein biedt de cursus prima inzichten en uitgangspunten”

    Bert Peterse (Adviseur maatschappelijke ontwikkeling Peel en Maas)

  • “De MKBA-cursus bood mij handvatten om zelfstandig een MKBA uit te voeren. Daarbij waren de sprekers heel inspirerend. Mijn vingers jeuken om te beginnen!”

    Sandra van Straaten (Medewerker Eigen Haard)

  • “De MKBA basiscursus geeft een brede kijk in de keuken van het toepassen van een MKBA. Meerwaarde is ook dat de cursus door enthousiaste docenten uit de wetenschap en de praktijk wordt gegeven. Daarnaast is er veel ruimte voor vragen en discussie met elkaar, kortom zeer de moeite waard.”

    Gabi van Duijnhoven (Provincie Zuid-Holland)

  • “De cursus MKBA voor gevorderden is een verdieping voor deelnemers met reeds solide kennis van de MKBA. De cursus biedt handvaten om stakeholders mee te nemen in het proces van de MKBA. De interactie tussen theorie en praktijk en het ‘zelf aan de slag’-gehalte maken de cursus een goede basis voor adviseurs en beleidsmakers die nog een stapje verder willen. ”

    Anne Nobel (Witteveen & Bos)

  • “De MKBA-training was ontzettend leerzaam en de stof direct toepasbaar in mijn praktijk. Ik schrijf me direct in voor een vervolgcursus zodra die er is!”

    Pascal Sijstermans (Sumcity Advisory)

  • “De cursus was goed opgezet met veel deskundige inleiders. Wat me aansprak was de praktische opzet en de mogelijkheid om groepsgewijs aan de slag te gaan met deze weerbarstige materie.”

    Jack Bergman (Avans Hogeschool)

  • “Wat me erg beviel aan de basiscursus is dat de complexe materie heel begrijpelijk en stapsgewijs werd uitgelegd, met een prettige mix tussen denken en doen/oefenen. Ik voelde me na de cursus en met de schat aan bruikbare informatie op de website voldoende uitgerust om zelf met mijn eerste MKBA’s in mijn werkpraktijk aan de slag te gaan.”

    Clim van Daelen (Nierpatienten Vereniging Nederland)

  • “De Basiscursus MKBA en de Gevorderdencursus MKBA hebben me veel inzicht gegeven in de wereld van MKBA's. ik ben te spreken over de diversiteit van deelnemers en de docenten. Een topcursus waarin ook kleinere groepsopdrachten werden behandeld die waardevol waren om bijvoorbeeld in te zoomen op MKBA's binnen het sociale domein”

    Samira Louali (Hogeschool Zuyd)

  • “Van te voren was ik sceptisch over het in geld uitdrukken van maatschappelijke effecten. Maar door de cursus weet ik dat een MKBA veel meer is dan het berekenen van een prijskaartje. Door zelf in groepjes aan de slag te gaan met procesonderdelen en het berekenen van een MKBA, ervaar je wat nodig is voor een gedegen MKBA.”

    Arwen Hoogenbosch (K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd)

  • “Een inspirerende basiscursus gegeven door deskundigen uit praktijk en wetenschap. Dit smaakt naar meer.”

    Roger Spitz (Gemeente Venlo)

Over MKBA-informatie.nl

Voor de Maatschappelijke kosten- en batenanalyse gaat nog te vaak het spreekwoord 'onbekend maakt onbemind' op. Wanneer men met een MKBA te maken krijgt, was het tot op heden moeilijk om snel de basisinformatie over dit instrument te vinden. Daarom heeft initiatiefnemer en auteur Niek Mouter MKBA-informatie.nl opgezet, in samenwerking met een aantal partners. Hier vindt u informatie over de MKBA, zowel voor beginners als voor gevorderden. Lees verder

Contact

Heeft u een vraag, aanvulling of opmerking neem dan contact met ons op.

© MKBA-informatie.nl