Niet-markteffecten vaak ongegrepen in MKBA’s: maar ze kunnen te belangrijk zijn om niet toch te grijpen

Auteurs: Michiel de Nooij, zelfstandig economisch onderzoeker en auteur van MKBA’s op een breed scala aan onderwerpen, en Peter Horsselenberg, docent communicatie en onderzoeker bij CAREM, Hogeschool van Amsterdam.

Inleiding

Het waarderen van effecten waar geen markt voor is, is een van de lastigere problemen bij het maken van een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA). Er is dan ook regelmatig discussie over of MKBA’s wel kloppen en waarom dit soort zachte effecten niet wordt meegenomen. Deels worden dit soort zachte effecten niet gewaardeerd omdat op voorhand niet duidelijk is hoe belangrijk deze effecten zijn, en het goed kwantificeren en waarderen vaak een flinke klus is, zeker als er geen gebruik gemaakt kan worden van bestaande kengetallen. Een van de ‘oplossingen’ is om dit soort niet-markteffecten niet te waarderen maar hooguit te beschrijven. Met een recent voorbeeld uit de sporteconomie willen wij graag pleiten voor het vaker waarderen van niet-markteffecten. 

De traditie bij sportevenementen: Economische Impact Analyse

Bij sportevenementen wordt meestal alleen berekend hoeveel extra bestedingen een evenement genereert in de regio waar het evenement wordt gehouden. Uitgaven van mensen en organisaties die er ook zonder het evenement zouden zijn, worden dan ook niet meegenomen. Meestal worden de extra uitgaven geïnterpreteerd als een even grote economische stimulans (een multiplier van 1). Een dergelijke economische impact analyse (EIA) is in Nederland de meest gebruikte manier om sportevenementen te evalueren. Vaak worden hierbij de richtlijnen gevolgd van de Werkgroep Evaluatie Sportevenementen (WESP).

Alle niet-markteffecten ontbreken in zo’n evaluatie: het plezier van toeschouwers en lopers, gezondheidseffecten voor de deelnemers, uitstraling voor een stad.

Bestedingen en Economische Impact Analyse

Daarom hebben we voor de Dam tot damloop 2013 zowel de extra bestedingen gemeten als de niet-markteffecten gekwantificeerd en gewaardeerd. Daarmee is dit zowel een EIA als een MKBA. Dit is de eerste achteraf uitgevoerde MKBA voor een sportevenement. Om alle effecten te kwantificeren is een face-to-face enquête gehouden onder bezoekers, een internetenquête onder de Amsterdamse bevolking en een internetenquête onder de hardlopers. De Dam tot damloop wordt in Amsterdam en Zaanstad gehouden. Deze gemeenten zijn als regio onderzocht.

De 115.000 bezoekers (berekend op basis van de enquêtes; de organisatie gaat uit van 250.000 bezoekers) geven €2,6 miljoen uit waarvan ruim €1,5 miljoen additioneel is voor Amsterdam en Zaanstad. De organisatie van de Dam tot damloop geeft in Amsterdam en Zaanstad €900.000 minder uit dan het er aan inkomsten heeft. De organisatie zetelt elders en huurt in heel Nederland materieel in. De ruim 36.000 hardlopers zorgen voor €350.000 aan extra uitgaven in Amsterdam en Zaanstad.

Deze drie posten vormen de bij sportevenementen gehanteerde standaard EIA. De Dam tot damloop zorgt voor extra bestedingen van bijna €1 miljoen in Amsterdam en Zaanstad.

Niet-markt effecten

Voor een MKBA moeten ook de niet-markteffecten gewaardeerd worden.

Als eerste de baten bij de bezoekers. In de EIA worden alleen de additionele uitgaven meegenomen. Effectief bepaalt 33,9 procent van de bezoekers deze bestedingen, de rest geeft niks uit of zijn niet additioneel. Van de 115.000 bezoekers tellen er dus maar 40.000 mee. De rest had er wat betreft de uitkomst van de EIA niet hoeven te zijn. Dat zou duidelijk een andere sfeer hebben opgeleverd en deze 75.000 bezoekers kiezen ervoor om er te zijn. Veel van de bezoekers die niks uitgeven, zeggen dat ze het evenement waarderen. 56,6 procent van de bezoekers is van plan volgend jaar weer te komen en driekwart vindt een bezoek aan de Dam tot damloop aan te raden aan vrienden, kennissen en of familie. Het plezier dat publiek beleeft aan het evenement, blijkt ook uit het gedrag. Gemiddeld blijft een bezoeker een uur en driekwartier (105 minuten) langs het parcours en de gemiddelde reistijd enkele reis is een half uur. Dit plezier langs de route hebben we gewaardeerd door te vragen naar de betalingsbereidheid (willingness to pay): 41,3 procent van de bezoekers wil betalen (gemiddeld €7,67) als de organisatie dat nodig heeft om het evenement goed en veilig voor lopers en publiek te organiseren. Voor alle 115.000 bezoekers is de totale betalingsbereidheid ruim €300.000 ton.

Ook bewoners van de stad waar het evenement plaatsvindt, kunnen profiteren (als het goed is voor de economie of de sfeer in de stad, of omdat ze van het evenement genieten) of juist nadeel hebben (overlast door drukte of verkeer). Dat blijkt bijvoorbeeld uit scores op stellingen die we hebben voorgelegd. Ruim 60 procent vindt het belangrijk dat de Dam tot damloop in de eigen stad wordt georganiseerd. En 77 procent vindt het goed dat de gemeente Amsterdam en de gemeente Zaanstad de Dam tot damloop mede mogelijk maken. Om deze steun concreter te maken, zijn ook de Amsterdammers naar hun betalingsbereidheid gevraagd. 14,5 procent wil betalen als de organisatie geld nodig heeft om de Dam tot damloop goed en veilig voor de bezoekers en lopers te blijven organiseren. De gemiddelde betalingsbereidheid is €15,16 per respondent die wil betalen en weet hoeveel (dit is 10,8 procent van de respondenten). Voor alle Amsterdammers is dit een baat van €1,5 miljoen en voor Zaanstad een kleine €300.000.

Tegelijkertijd zijn er ook mensen die juist last van de Dam tot damloop hebben. Hier is gevraagd naar type overlast, hoe erg deze wordt ervaren, en welk bedrag nodig zou zijn om hun overlast te compenseren (willingness to accept). Omdat maar weinig mensen overlast hebben ervaren en omdat er grote verschillen in zowel ervaren overlast als gevraagde compensatiewaarde zijn, gecombineerd met een selectie-effect, is geen compensatiewaarde uit de enquête afgeleid. Mogelijk is de betalingsbereidheid hierboven daarom te hoog.

Bij de hardlopers treden nog twee baten op. Ten eerste zijn ze bereid meer te betalen dan ze moesten. Gemiddeld is hun consumentensurplus €16 en in totaal is dit bijna €600.000. Ten tweede gaan hardlopers in aanloop naar en deels ook na afloop meer lopen, en soms ook meer sporten. Dit gezondheidseffect is met een aantal slagen om de arm gekwantificeerd in de vorm van langer leven. Dit is gewaardeerd door de geschatte levenswinst te vermenigvuldigen met een quality adjusted life year van €50.000 en dit met een discontovoet van 5,5 procent naar een huidige waarde te vertalen. Dit geeft een baat van ruim €600.000 voor Nederland waarvan ruime €150.000 in Amsterdam en Zaanstad neerslaat.

Verder geven consumenten en bedrijven geld uit aan en tijdens dit evenement. Ze worden gelukkiger van deze uitgaven dan van andere uitgaven (anders hadden ze daarvoor gekozen). Dit geluk of consumentensurplus hebben we op 5 procent geschat voor consumenten en op 10 procent voor bedrijven (omdat we daar de indirecte kosten niet van meenemen). Dit geeft een consumentensurplus voor burgers van €3 ton en voor bedrijven van bijna een halve ton.

MKBA saldo

Als alle niet-markteffecten bij de bestedingen worden opgeteld, dan komt het saldo van de MKBA uit op €3,3 miljoen voor Amsterdam en Zaanstad.

Vergelijking EIA en MKBA: het effect van de zachte effecten

Voor Amsterdam en Zaanstad is de MKBA ruim 3,3 maal zo hoog als de EIA. Het verwaarlozen van de niet-markteffecten kan dus tot een flink verkeerde inschatting van de welvaartseffecten leiden.

We hebben dezelfde analyse ook voor een grotere regio gedaan (de Provincie Noord-Holland) en voor Nederland. Dan wordt het effect van het wel of niet meenemen van zachte effecten nog groter. De EIA daalt naar €500.000 voor Noord-Holland en naar –€100.000 voor Nederland terwijl de MKBA juist toeneemt tot €3,8 miljoen. Kortom, de niet-markteffecten (plezier, citymarketingbaten, gezondheidswinst) zijn substantieel en belangrijker dan de additionele bestedingen bij de beoordeling van de aantrekkelijkheid van dit evenement.

Conclusie

Hoewel de niet-markteffecten (bij sportevenementen) dus beduidend belangrijker kunnen zijn dan de markteffecten (de bestedingen) gaat toch meestal veel aandacht uit naar de bestedingen en weinig naar de niet-markteffecten. De vraag naar hoe dat kan, heeft, denken we, geen eensluidend antwoord.

Het kan zijn dat bestedingen belangrijker zijn dan geluk (zoals je kan afleiden uit het blog van Elisabeth Ruijgrok waar ze het heeft over de behoeftepiramide van Maslow). Maar het kan ook zijn dat politici meer gewend zijn om te discussiëren in termen van kleine geldelijke veranderingen in plaats van in termen van geluk. Dit is de verklaring die Kuper en Szymanski geven in hun boek Soccernomics (Kuper en Szymanski 2009, p. 283) voor het feit dat de discussies rond grote sportevenementen gaan over de economie in plaats van het extra geluk dat de bevolking ervan kan krijgen. Tegelijkertijd kunnen praktische verklaringen waarom niet-markteffecten vaak niet worden meegenomen ook niet uitgevlakt worden. Zo kost het, zeker als de niet-markteffecten niet op basis van kengetallen geschat en gewaardeerd kunnen worden, veel meer budget en doorlooptijd. Zo hadden we voor de Dam tot damloop drie in plaats van één enquête nodig. Praktisch is het vooraf niet altijd duidelijk welke niet-markteffecten belangrijk zijn en gewaardeerd moeten worden. Deze gaande het onderzoek toevoegen is budgettair en qua planning vaak problematisch. En tot slot wordt de economie ingewikkelder als niet-markteffecten worden gewaardeerd. Dit stelt hogere eisen aan onderzoekers, en aan de communicatie tussen onderzoekers, opdrachtgevers en publiek. 

Gezien de impact die niet-markteffecten kunnen hebben, is het te hopen dat bovenstaande praktische bezwaren vaker overwonnen worden.

Kuper, S. and S. Szymanski (2009) (Soccernomics) Why England lose, & other curious football phenomena explained, HarperSport, second print 2010.

Klik hier om een blog in te sturen met een reactie op de blog van Michiel de Nooij.

Klik hier om terug te keren naar het overzicht van Blogs.

 

Handig voor beginners

Ervaringen MKBA cursus

  • “Een top cursus! De wetenschap, de toepassing in de praktijk en het nut van MKBA’s werden in een notendop behandeld. Geen eenrichtingsverkeer. ‘Learning by doing’ stond tijdens de cursus helemaal centraal. De cursus heeft mij in z’n totaliteit goede kennis en vaardigheden geboden om de MKBA waaraan ik nu werk, beter uit te voeren!”

    Narly Rambharos (Onderzoek en Statistiek gemeente Groningen)

  • “De opleiding legt een goede basis om gericht om te gaan met MKBA’s. Je leert dat het een prachtig instrument is om beslissingen te ondersteunen. De functie en het doel van de MKBA wordt duidelijk toegelicht en op een interactieve manier scherp gesteld. Enthousiaste lesgevers met kennis van zaken!”

    Thomas Christiaens (Vlaamse Overheid)

  • “De MKBA basiscursus heeft mijn denken gescherpt over de wijze waarop je maatschappelijke effecten in beeld kunt brengen en vooral kunt vergelijken welke maatregelen effectiever zijn. De cursus is divers opgezet met een combinatie van theorie en praktijk en wordt gegeven door ervaren cursusleiders. Absoluut aan te raden wat mij betreft!”

    Hilde van Slooten (Gemeente Delft)

  • “Na betrokken te zijn geweest bij een aantal MKBA’s had ik behoefte aan meer verdieping. De gevorderdentraining bood wat ik zocht. Het gebruik van de MKBA door politici en kritiek vanuit de wetenschap kwamen aan de orde. Er is veel ruimte voor vragen, discussie en actief oefenen. Ik heb nu duidelijk het gevoel meer boven de stof te staan dan voor de cursus.”

    Michiel Nijboer (RHDHV)

  • “De basiscursus MKBA gaf - mede vanwege het feit dat ik reeds stevig in de MKBA werkzaam ben - niet alleen maar nieuws, maar op sommige vlakken was de aanscherping erg nuttig. Ook was het fijn een aantal eigen hersenspinsels bevestigd te zien worden. Dat betekent dan weer wel een hoop werk aan de winkel!”

    Paul Siderius (Prorail)

  • “'Tijdens de basiscursus MKBA leer je de juiste vragen te stellen en zelf een MKBA berekening te maken. Ook zie je verschillende vormen van MKBA-light voorbij komen, erg leerzaam! Een zeer nuttige cursus, voor mensen zonder kennis van MKBA tot al een beetje ervaren MKBA’ers. Als je meer wilt weten over het instrument is deze cursus echt wat voor jou.'”

    Ester van der Sterre (Corporatie Eigen Haard)

  • “De basiscursus MKBA geeft een prima inzicht in het instrument. De cursus wordt gegeven door bevlogen experts en geeft informatie van de MKBA filosofie tot en met de praktijk. Aansprekende oefeningen en een interactief karakter geven een goede kijk in de MKBA keuken en dat smaakt naar meer”

    Jos van Veen (Gemeente Den Haag)

  • “'Ik vond Niek Mouter (de cursusleider) een hele prettige en inspirerende spreker/trainer. Mooi hoe hij je meeneemt in zijn gedachtegang en de lessen die hij zelf heeft geleerd over MKBA. De andere trainers hebben allemaal hun eigen kracht, en drive, en dat maakt de cursus een heel boeiend en afwisselend samenspel.'”

    Sylvana Rikkert (Lysias Group)

  • “De basiscursus biedt een mooie inkijk in de denkwijze en onderdelen van een MKBA. Je leert dat de MKBA meer inhoudt dan rekenen alleen (“60% nadenken, 20% rekenen en 20% presenteren”). Enthousiaste cursusleiders, betrokken medecursisten en veel mogelijkheden zelf te oefenen (vaardigheden en rollenspel)."”

    Jenny Zonneveld (Onderzoek en Statistiek, gemeente Nijmegen)

  • “Door het volgen van de basiscursus MKBA heb ik een beter begrip gekregen van de methodiek en toepassingsmogelijkheden van een MKBA. Tijdens de cursus werden niet alleen de voordelen van een MKBA belicht, maar werd ook stilgestaan bij de beperkingen. In de cursus is een goede balans tussen theorie, praktijkvoorbeelden en oefeningen. ”

    Frederike Zwenk (Ministerie van Veiligheid en Justitie)

  • “Door de cursus is het containerbegrip 'MKBA' nu een stuk beter behapbaar geworden. Door de uitleg en de oefeningen kan ik nu MKBA's beter duiden en misschien voorzichtig er zelf één gaan opstellen. Verschillende experts komen aan het woord die elk hun eigen expertise inbrengen en dit alles heel laagdrempelig kunnen vertalen in toepasbare tips.”

    Geeske van Asperen (NISB)

  • “Een inspirerende basiscursus gegeven door deskundigen uit praktijk en wetenschap. Dit smaakt naar meer.”

    Roger Spitz (Gemeente Venlo)

  • “Een uitstekende en interessante cursus. Voor rekenkamers is de MKBA-methode ook ex post toepasbaar: wat waren de kosten en de baten van het beleid? En bij wie slaan die neer? Dankzij de cursus kan ik MKBA’s van anderen nu ook beter doorgronden.”

    Sylvia van Leeuwen (Rekenkamer Utrecht)

  • “Ik heb met veel plezier de gevorderdencursus MKBA gevolgd. De docenten bespraken op enthousiaste wijze de theorie en de problemen waar je tegenaan loopt bij de vertaling naar de praktijk. Ik voelde me uitgedaagd en de praktijkoefeningen vond ik zeer leerzaam. Het was een aangename verrassing dat de cursisten uit uitlopende disciplines kwamen. ”

    Rik Froma (Haarlemmermeer)

  • “Door de cursus kan ik de MKBA beter plaatsen. De sprekers belichten de MKBA vanuit verschillende invalshoeken, afgewisseld en onderbouwd met voorbeelden en oefeningen uit de praktijk. Dat geeft mij handvatten om het toe te passen in (studenten)projecten”

    Peter Schinkel (Docent InHolland)

  • “Prima cursus, zeer aan te bevelen! Strak georganiseerd en een goede afwisseling tussen theorie en concrete toepassingen. Vier verschillende docenten droegen ook bij tot het levendige karakter van de cursus. Daarnaast een interessante groep van mede-cursusten uit alle delen en sectoren van het land”

    Joost Frencken (AVANS Hogeschool)

  • “Al vaak liep ik er in mijn projecten tegen aan dat niet alle meerwaarde van het project in een (financiële) kosten-baten-analyse terugkwam. In de basiscursus MKBA leerde ik hoe ik deze meerwaarde ook een plek kan geven in de afweging tussen kosten en baten. Heel leerzaam en het smaakt naar meer, dus ik kom terug voor de vervolgcursus!”

    Williette van Arendonk (Van Arendonk)

  • “Een prima cursus om de beginselen en de voor- en nadelen van MKBA te vernemen. Vooral de vele praktijkvoorbeelden en rekenoefeningen waren nuttig.”

    Geert Draaijers (Commissie m.e.r.)

  • “Door enthousiaste bevlogen docenten met veel praktijkervaring wordt je meegenomen in de wereld van de MKBA’s. Een instrument dat toepasbaar is zowel in het fysieke als ook in het sociale domein. Met gedreven medecursisten en inspirerende werkvormen hebben we mogen proeven aan de verschillende mogelijkheden en toepassingen in de praktijk.”

    Marleen Okma (JSO, kennis en adviesbureau sociaal domein)

  • “De basiscursus MKBA heb ik met plezier gevolgd. Ik kwam om een betere kijk op dit instrument te krijgen. Dat is zeker gelukt. Er was een deskundig team van begeleiders die goed inspeelden op onze vragen en ons uitdaagden om actief mee te doen. Het heeft mij het inzicht geboden waar ik behoefte aan had.”

    Henk Kuijpers (Gemeente Apeldoorn)

  • “Wat me erg beviel aan de basiscursus is dat de complexe materie heel begrijpelijk en stapsgewijs werd uitgelegd, met een prettige mix tussen denken en doen/oefenen. Ik voelde me na de cursus en met de schat aan bruikbare informatie op de website voldoende uitgerust om zelf met mijn eerste MKBA’s in mijn werkpraktijk aan de slag te gaan.”

    Clim van Daelen (Nierpatienten Vereniging Nederland)

  • “De gevorderdencursus MKBA heeft mij een zeer welkome kennisverbreding en verdieping opgeleverd op het gebied van MKBAs. Een goede combinatie van theorie en praktijk onder deskundige leiding. De objectieve benadering met aandacht voor voordelen en nadelen van de methodiek was zeer waardevol.”

    Rob van Gerwen (DNV GL)

  • “De MKBA-cursus bood mij handvatten om zelfstandig een MKBA uit te voeren. Daarbij waren de sprekers heel inspirerend. Mijn vingers jeuken om te beginnen!”

    Sandra van Straaten (Medewerker Eigen Haard)

  • “De MKBA basiscursus geeft een brede kijk in de keuken van het toepassen van een MKBA. Meerwaarde is ook dat de cursus door enthousiaste docenten uit de wetenschap en de praktijk wordt gegeven. Daarnaast is er veel ruimte voor vragen en discussie met elkaar, kortom zeer de moeite waard.”

    Gabi van Duijnhoven (Provincie Zuid-Holland)

  • “Tijdens de gevorderdencursus heb ik de MKBA systematiek middels de aangeboden praktijkcasussen en rekenoefeningen meer eigen weten te maken. De weging van effecten, zoals gebruikt binnen de MKBA systematiek, biedt mij op professioneel vlak waardevolle handvatten ter begeleiding van klanten bij het nemen van investeringsbesluiten”

    Merian Lelieveld (Hezelburcht Subsidieadviesbureau)

  • “Het was een eyeopener om te leren dat de wortels van de MKBA in de filosofie liggen en niet in accountancy. Dat de kunst ‘m veel meer zit in helder redeneren, dan in rekenen. Met goede sprekers en een leuke groep deelnemers, bood de cursus een goed evenwicht tussen theorie en oefenen. De Basiscursus MKBA inspireert en smaakt naar meer. ”

    Elmy Everaert (Eigen Haard)

  • “Tijdens de MKBA cursus heb ik goede handvatten gekregen om de maatschappelijke kosten en baten op een volwaardige manier naast de financiële afwegingen in beeld te krijgen. Een verademing in de discussie en het (groeps-)denken tot gevolg!”

    Karin Peeters (Territoria)

  • “De basiscursus MKBA is erg interessant, en duidelijk is dat het hier niet om een standaard trucje gaat, maar om een échte vaardigheid! De discussie die het opstellen van een MKBA teweeg brengt maakt het tot een mooi instrument, waarvan je in deze cursus prima de basisbeginselen onder de knie krijgt!”

    Bart Schalkwijk (KWR Research Institute)

  • “De Basiscursus MKBA en de Gevorderdencursus MKBA hebben me veel inzicht gegeven in de wereld van MKBA's. ik ben te spreken over de diversiteit van deelnemers en de docenten. Een topcursus waarin ook kleinere groepsopdrachten werden behandeld die waardevol waren om bijvoorbeeld in te zoomen op MKBA's binnen het sociale domein”

    Samira Louali (Hogeschool Zuyd)

  • “De cursus MKBA gaf mij een beter inzicht in wat een MKBA is en hoe deze (zelf) is toe te passen. De opzet van de cursus is erg prettig, persoonlijk en kleinschalig, waardoor er maximale aandacht is voor persoonlijke leerdoelen. Ook voor professionals in het sociale domein biedt de cursus prima inzichten en uitgangspunten”

    Bert Peterse (Adviseur maatschappelijke ontwikkeling Peel en Maas)

  • “Van te voren was ik sceptisch over het in geld uitdrukken van maatschappelijke effecten. Maar door de cursus weet ik dat een MKBA veel meer is dan het berekenen van een prijskaartje. Door zelf in groepjes aan de slag te gaan met procesonderdelen en het berekenen van een MKBA, ervaar je wat nodig is voor een gedegen MKBA.”

    Arwen Hoogenbosch (K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd)

  • “Wil je MKBA's beter begrijpen, beter weten hoe erop te anticiperen, als opdrachtgever een meer serieuze gesprekspartner zijn of zelf MKBA's uitvoeren? Dan is deze training een echte aanrader!”

    Marieke Wiebing (Stichting Lezen & Schrijven)

  • “Cursus is een goede inleiding voor geïnteresseerden in maatschappelijke kosten baten analyses voor alle domeinen. Helpt om deze beter te kunnen interpreteren en te gebruiken. Leuke praktijkvoorbeelden, oefeningen en vooral goede sprekers!”

    Martje van Ankeren (Hogeschool van Amsterdam)

  • “De Basiscursus MKBA heeft ruimschoots aan mijn verwachtingen voldaan door het hoge aantal trainers (5!) voor een kleine groep mensen. De flexibele indeling van de cursus bood ruimte voor discussie, waarbij ook het sociale domein ruim aan bod kwam. Door de afwisseling tussen uitleg, oefening en rust was prettig, waardoor de aandacht niet verslapte.”

    Menko Busch (Sinzer)

  • “Een goede cursus met een bevlogen cursusleider die zeer boeiend weet te doceren. Praktische oefeningen die het geleerde direct in de praktijk brengen aan de hand van zeer herkenbare projecten. Cursus gaat goed de breedte in van het hele MKBA spectrum met als toetje de 'MKBA-light' die erg handig is voor kleine projecten.”

    Wilbert van Veggel (Antea Group)

  • “De basiscursus MKBA geeft informatie, praktijkvoorbeelden én inzichten waaruit blijkt dat de MKBA een waardevolle bijdrage kan leveren in het besluitvormingstraject. Veel hangt hierbij af van het zorgvuldig doorlopen van het ‘MKBA –stappenplan’. De praktische tips, tools en rekenoefeningen uit de cursus heb ik dan ook als zeer nuttig ervaren. ”

    Stan Rademakers (Kragten)

  • “De basiscursus geeft op uitstekende wijze inzicht in de waarde van de MKBA. Een MKBA is het uitgelezen instrument om vooringenomen standpunten van bestuurders en ambtenaren te objectiveren en het helpt volksvertegenwoordigers, beter gemotiveerd hun keuzes te maken. Eigenlijk zou iedere volksvertegenwoordiger de cursus moeten doen”

    Rene van der Linden (Raadslid Heemskerk)

  • “Wat een leerzame cursus! We werden niet alleen snel door de theorie van ‘de’ MKBA geloodst, maar kregen ook een realistische doorkijk in de praktijk van het ambacht. Bovendien werden het nut én de beperkingen van een MKBA helder, en was er aandacht voor de communicatie hierover. En we konden oefenen, en daarbij alle denkbare fouten maken. ”

    Mayan van Teerns (Gemeente Groningen)

  • “In een goede sfeer met veel interactie worden alle aspecten rond een mkba behandeld. De cursus is niet alleen gericht op rekenen en biedt een ‘bril’ om kosten en baten te betrekken bij keuzes rondom beleid en projecten. Erg compleet, gedegen en plezierig! Wij hebben de cursus gevolgd met een ‘delegatie’ vanuit control, beleid en kennismanagement.”

    Ira Spannenburg (Gemeente Delft)

  • “De MKBA-training was ontzettend leerzaam en de stof direct toepasbaar in mijn praktijk. Ik schrijf me direct in voor een vervolgcursus zodra die er is!”

    Pascal Sijstermans (Sumcity Advisory)

  • “De cursus was goed opgezet met veel deskundige inleiders. Wat me aansprak was de praktische opzet en de mogelijkheid om groepsgewijs aan de slag te gaan met deze weerbarstige materie.”

    Jack Bergman (Avans Hogeschool)

  • “De cursus MKBA voor gevorderden is een verdieping voor deelnemers met reeds solide kennis van de MKBA. De cursus biedt handvaten om stakeholders mee te nemen in het proces van de MKBA. De interactie tussen theorie en praktijk en het ‘zelf aan de slag’-gehalte maken de cursus een goede basis voor adviseurs en beleidsmakers die nog een stapje verder willen. ”

    Anne Nobel (Witteveen & Bos)

Over MKBA-informatie.nl

Voor de Maatschappelijke kosten- en batenanalyse gaat nog te vaak het spreekwoord 'onbekend maakt onbemind' op. Wanneer men met een MKBA te maken krijgt, was het tot op heden moeilijk om snel de basisinformatie over dit instrument te vinden. Daarom heeft initiatiefnemer en auteur Niek Mouter MKBA-informatie.nl opgezet, in samenwerking met een aantal partners. Hier vindt u informatie over de MKBA, zowel voor beginners als voor gevorderden. Lees verder

Contact

Heeft u een vraag, aanvulling of opmerking neem dan contact met ons op.

© MKBA-informatie.nl